Học "làm giàu" theo gương Uy Viễn

Sáng ra tự pha một ly cà phê, một gói mì tôm và một ấm trà, trị giá chưa đến 10 nghìn đồng, ngồi trước hiên nhà ngó đất nhìn trời.

Minh họa: HIỂN TRÍ

Trời thì lồng lộng cao trong, cho mình nhiều ý tưởng khoáng đạt mà chẳng mất tiền mua. Dưới đất thì lộng lẫy sắc màu, nào cây nào hoa nào chim nào bướm, tha hồ ngắm tha hồ nghe, cũng chẳng tốn đồng nào. Thông tin ư? Một chiếc smartphone giá bèo cũng cho mình biết mọi thứ trên đời. Chứng khoán trồi sụt thất thường. Ông quan A vừa bị tống giam vì dính líu tham nhũng, ông khai ra các ông B, C, D… rồi lại thòi ra các ông  E, F, G, H…, biết hết. Lại nghe lòng rưng rưng khi đọc tin một bà cụ nghèo neo đơn người dân tộc ở Gia Lai cưu mang 20 trẻ mồ côi; hay hình ảnh một chàng trai người Úc sang ở xứ ta 10 năm với công việc hàng ngày là đi… nhặt rác… Vậy là đủ cả, vật chất lẫn tinh thần, khinh ghét lẫn yêu thương. Mấy triệu đồng bạc lương hưu tháng nào cũng còn thừa, ai người dám bảo mình nghèo? Lại nhớ câu: “Tri túc tiện túc, đãi túc hà thời túc. Tri nhàn tiện nhàn, đãi nhàn hà thời nhàn… (Dịch nghĩa: Biết đủ, lấy đó làm đủ, đợi cho đủ đến bao giờ mới đủ. Biết nhàn, lấy đó làm nhàn, đợi cho nhàn đến bao giờ mới nhàn. Chữ nhàn - Nguyễn Công Trứ).

Đó là quan điểm rất “cơ hội” về cách “hưởng sướng” về cuối đời của cụ Uy Viễn tướng công, một trong những danh nhân Việt hiếm hoi đã sống viên mãn với  nhân sinh quan của mình. Sau khi đã “Đem quách cả sở tồn làm sở dụng…” (Kẻ sĩ - Nguyễn Công Trứ), rồi “Nợ tang bồng trang trắng vỗ tay reo” (Chí làm trai - Nguyễn Công Trứ), cụ đã chọn một cuộc sống tiêu dao, tự tại:

…Ngoài vòng cương tỏa chân cao thấp
Trong thú yên hà mặt tỉnh say
Liếc mắt coi chơi người lớn bé
Vểnh râu bàn những chuyện xưa nay
Của trời trăng gió kho vô tận
Cầm hạc tiêu dao đất nước này.
(Than nghèo - Nguyễn Công Trứ)

Trăng gió của trời đúng là vô tận và đủ cho mọi người, không cần giành giật của ai và cũng chẳng sợ ai tranh giành. Còn nếu ai người biết chút ít chữ nghĩa, có tí máu văn chương nghệ thuật lại có thể “ung dung làm giàu” theo cách của cụ Hi Văn:

…Nào thơ nào rượu nào địch nào đờn
Đồ thích chí chất đầy trong một túi
Mặc ai hỏi mặc ai không hỏi tới
Ngẫm việc đời mà ngắm kẻ trọc thanh…
(Kẻ sĩ - Nguyễn Công Trứ)

Nhiều khi cũng ngẫm việc đời mà thấy lạ. Sức hưởng thụ vật chất của một đời người là hữu hạn mà khát vọng làm giàu thì vô hạn. Nếu giàu chỉ để cho mình và gia đình mình thì sự tích lũy quá thừa thãi của một số người xem chừng vô nghĩa. Hơn nữa nếu làm giàu bằng những mánh khóe, thủ đoạn xảo quyệt để thâu tóm của cộng đồng thì đó là bất lương. Vậy mà nhiều người đã giàu như Hòa Thân, như Thạch Sùng rồi mà não trạng vẫn luôn thường trực tham vọng giàu nữa, giàu mãi… cho đến khi tra chân trong nhà đá lạnh lẽo hoặc xuống nằm dưới ba tấc đất tối om thì thật là khó hiểu!

Cho nên, hãy học sống theo gương cụ Uy Viễn, còn trai trẻ thì cố vượt qua cái cảnh hàn vi “Bốn vách tường mo, ba gian nhà cỏ”, lập chí “kinh bang tế thế”, “xẻ núi lấp sông” mà trả nợ áo cơm. Đến khi cảm thấy sức cống hiến đã cạn thì hãy biết dừng đúng lúc, đừng gắng gượng mà gieo rắc thêm điều tệ hại cho đời và cả cho mình. Lúc này, hãy bắt đầu “làm giàu” với cái “kho vô tận” của đất trời mà chẳng động chạm đến miếng cơm manh áo của riêng ai.

Nói vậy, chớ chắc chi ai làm được!

PHAN VĂN MINH