Món tam hữu ở làng rau Trà Quế

Trong mâm cúng cầu bông đầu năm - lễ vật dâng cúng các vị tiền hiền đã có công khai hoang, lập làng và hình thành nên nghề trồng rau ở Trà Quế ngoài con gà trống choai luộc chín bày giữa mâm, trên miệng gà có ngậm một bông hoa hồng, các món ăn truyền thống của dân làng, các loại bánh tét, bánh tổ - nhất thiết phải có đĩa tam hữu (tiếng địa phương còn gọi là tôm hữu).

Đây là món ăn riêng có của làng rau Trà Quế và đã tồn tại hàng trăm năm qua, từ khi danh xưng Trà Quế có tên trên bản đồ của cảng thị Hội An.

Tam hữu gọi nôm na là món ăn có ba thức chính: gồm tôm, thịt và rau thơm. Một cuộn tam hữu chỉ đơn giản là một con tôm đất xào chín, kèm theo một lát thịt heo luộc và cọng rau húng và buộc quanh bằng lá hành trụng tái rồi chấm vào chén nước mắm chua ngọt.

Thực khách khi ăn tam hữu sẽ cảm nhận được cái ngon rất đặc biệt và chỉ có ăn ở ngay làng rau Trà Quế thì mới thấy ngon, mới thấy đầy đủ hương vị của nó - bởi món ăn này được làm nên từ các nguyên liệu của đất làng Trà Quế.

Con sông Đế Võng bao quanh làng là nơi cung cấp tôm, cá và nguồn rong làm phân xanh cho canh tác rau. Con tôm đất đánh bắt trên sông nên thịt rất ngọt, rất lành. Heo nuôi trong chuồng nhà, cho ăn bằng rau, chuối, cám gạo nên thịt heo vừa chắc lại thơm.

Rau húng, hành lá, rau thơm trồng trên đất làng được bón bằng nguồn phân xanh của dòng sông Đế Võng nên rau Trà Quế có mùi thơm rất đặc biệt, không lẫn vào đâu được. Những thức đó làm nên món tam hữu của làng rau Trà Quế nồng đượm vị quê. Ai được ăn một lần chắc sẽ nhớ mãi.

Cách làm món tam hữu khá đơn giản, ai cũng có thể tự mua nguyên liệu về chế biến tự thưởng thức, tuy nhiên nếu mua được tôm đất, thịt heo và các loại rau húng, hành lá của người Trà Quế bán thì món ăn sẽ ngon bội phần bởi hương vị sẽ đặc biệt khác so với mua nguyên liệu ở các nơi khác.

Mớ tôm đất mới vừa vớt từ sông lên còn nhảy tanh tách mà đem làm món tam hữu thì ngon phải biết. Tôm cắt đầu, cắt chân rửa để ráo rồi ướp chút muối, ít hạt tiêu xong đem xào sơ với một ít dầu phụng cho con tôm vừa chín tới, ngả sang màu hồng là được.

Thịt heo lựa miếng gần vai có cả nạc và chút mỡ đem luộc, rồi xắt thành từng miếng vuông độ một phân. Rau húng ngắt ngọn chừng 5 phân, đem rửa sạch để ráo. Hành lá gọt củ và rửa sạch đất, để nguyên cây trụng sơ qua nước sôi rồi nhúng nhanh vào bát nước đá lạnh để giữ nguyên màu xanh của lá hành.

Lấy một con tôm chín, kẹp một lát thịt luộc, kèm thêm cọng rau húng rồi lấy một cây hành đã trụng cột quanh tôm, thịt, rau chừng ba vòng xong nhét củ hành vào giữa con tôm và miếng thịt là đã có một cuộn tam hữu.

Cứ làm vậy cho đến hết mớ nguyên liệu đã chuẩn bị và xếp các cuộn tam hữu ra đĩa, trang trí với trái cà chua tỉa hoa cho đẹp. Nước chấm ăn kèm món tam hữu là nước mắm chua ngọt.

Pha nước mắm theo tỷ lệ: cho một muỗng canh nước mắm ngon, một muỗng nước sôi để nguội, một muỗng đường và một muỗng nước cốt chanh (hoặc giấm) vào chén ớt tỏi giã nhỏ. Món ăn đã hoàn thành và nhìn rất đẹp mắt nữa.

Gắp một cuộn tam hữu chấm vào chén nước mắm ngọt, rồi từ từ thưởng thức vị ngọt lừ của con tôm đất vừa chín tới, vị beo béo của miếng thịt heo luộc vừa lửa, hương thơm nồng của ngọn rau húng, vị cay cay the the tiết ra từ củ hành trụng chín tái quyện với cái mặn mòi, cay vừa miệng của nước mắm chua ngọt.

Tất cả mùi vị như đánh thức khứu giác của người sành ăn và đem lại cảm giác khoái khẩu khi được thưởng thức những vị ngon mà đất đai, sông hồ đem lại.

Nếu có dịp, mời bạn về thăm làng rau Trà Quế và thưởng thức món tam hữu. Món ăn tuy dân dã nhưng là kết tinh của những thức ngon nhất của đất làng đãi khách phương xa.