Hương vị bánh ú sắn

Trong những năm công tác ngành lâm nghiệp tại huyện Trà My (cũ), hàng tháng tôi được cấp 19kg lương thực, trong đó chiếm tới 70% độn. Chất độn chủ yếu là sắn lát phơi khô, họa hoằn lắm mới được một vài ký hạt bo bo hay mì sợi.

Sắn lát phơi khô thời bấy giờ thường là xắt dày để cân đổi công cho hợp tác xã nông nghiệp nên hấp cơm rất khó. Để cải thiện bữa ăn cho cán bộ, công nhân viên, các chị nuôi có sáng kiến là giã mịn rây bột làm bánh “chẹp bẹp” để ăn điểm tâm.

Lúc bấy giờ cuộc sống còn khó khăn nên nhiều người phải tranh thủ ngày nghỉ vào rừng hái ngọn cây sắn về luộc, vắt khô trộn muối mè hoặc đậu phụng rang giã bột.

Nếu có điều kiện thì nhổ cây lấy củ về lột bỏ vỏ, chẻ đôi bỏ tim, cắt khúc, rửa sạch cho vào nồi nấu đến khi sắn nhuyễn thì nêm nếm, cho lá lốt xắt mỏng vào trộn đều, múc ra tô để nguội trước khi ăn. Gọi là cà ri cho oách chứ thật ra là sắn củ nấu với nước lạnh, gia vị chủ yếu là muối hạt...

Trong những ngày nghỉ phép hoặc tranh thủ lúc rảnh rỗi về thăm nhà cũng không hơn gì ở cơ quan nhưng củ sắn được mẹ tôi chế biến công phu hơn. Sắn củ lột vỏ rửa sạch, bỏ vào nồi nấu chín vớt ra rổ để nguội. Bắc chảo dầu lên bếp khử nén thơm và rang đậu phụng chín giã nhỏ, gói từng củ sắn cuộn tròn vào lá chuối, lấy chày đâm tiêu đập dập.

Sau đó lấy muỗng múc dầu rưới đều và rắc đậu phụng lên hai bên mặt củ sắn đã đập dập. Với cách làm này sẽ đánh lừa vị giác cho chúng tôi ăn được nhiều để thay cơm. Còn nếu là sắn lát xắt mỏng thì mẹ tôi thường bẻ nhỏ, rửa sạch bụi bặm để ráo nước.

Sau khi bắc nồi cơm lên bếp là bỏ sắn lát vào nồi, đến khi cơm sôi được một lúc thì mẹ tôi chắt nước thừa để cơm không bị nhão, sau đó lấy đũa xới đều, đậy nắp kín đến khi cơm chín. Nói là cơm nhưng thật ra sắn cõng cơm là chính.

Ngày nay chẳng còn mấy ai mặn mà với củ sắn nếu như không cải thiện trong khâu chế biến và chất lượng không ngon. Một số hộ ở vùng nông thôn đã sử dụng củ sắn, mài lấy bột gói nhưn mặn bằng thịt heo và đậu đen hoặc nhưn ngọt nhằm đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.

Bánh bột sắn được gói thành bánh ú hoặc bánh chập, cả hai loại đều được gói bằng lá chuối đảm bảo vệ sinh và thân thiện với môi trường. Các nhà khoa học khuyến cáo sử dụng củ sắn có lợi cho sức khỏe bởi củ sắn là nguồn cung cấp calo và carbohydrate dồi dào.

Có thể chế biến củ sắn bằng nhiều cách như hấp chín, nấu chè, nấu xôi hoặc cũng có thể nghiền thành bột để làm bánh… Ngoài ra củ sắn còn là nguyên liệu chính để sản xuất bột năng dùng trong ẩm thực. Nhớ về đời sống xưa và nay, củ sắn cũng theo thời gian mà biến đổi và nâng tầm giá trị.