Hy vọng cho tháp Chăm

Nhằm hiện thực hóa biên bản ghi nhớ giữa 2 chính phủ Ấn Độ và Việt Nam vào tháng 10.2014, giữa tuần qua đoàn chuyên gia do Tổng Giám đốc Cơ quan khảo cổ Ấn Độ - Rakesh Tewari dẫn đầu đã có chuyến khảo sát nghiên cứu tại Mỹ Sơn để chuẩn bị cho việc trùng tu các nhóm tháp.

Với sự hỗ trợ cả về nhân lực và nguồn lực từ Chính phủ Ấn Độ, có thể tin tưởng về một tương lai tốt hơn cho các tháp chỉ còn là phế tích ở Mỹ Sơn. Ảnh: V.LỘC

Ba công trình kiến trúc được các chuyên gia Ấn Độ đặc biệt quan tâm trong chuyến khảo sát lần này gồm nhóm tháp K, H và A - được xem là chịu tác động nhiều nhất trong chiến tranh cũng như chưa từng bị can thiệp kỹ thuật kể từ khi sụp đổ đến nay. Tại nhóm tháp K (xây dựng từ thế kỷ XII), hiện trạng chỉ còn 2 mảng tường phía bắc và phía nam cao khoảng 4m, chân đế bị phủ lớp gạch đổ, ngoài phần tường đã rạn nứt, phần lõi của tường tháp cũng bị bong tróc rất nhiều. Tương tự, nhóm tháp H (thế kỷ XIII), trước đây gồm 4 tháp nhưng bị bom đánh sập hoàn toàn, vết tích sót lại ngày nay là mảng tường của tháp H1 cao khoảng 6m, những tháp khác đã bị đổ ngã thành những gò ụ cao 1 - 2m. Tuy nhiên, khu phế tích có quy mô rộng lớn nhất phải kể đến nhóm tháp A với 13 đền tháp, nhưng nay chỉ còn 6 phế tích gồm A1, A8, A10, A11, A12 và A13. Trong đó, ngôi đền tháp trung tâm A1 được xem là một kiệt tác về hoa văn, kiến trúc của nghệ thuật Champa. Hiện trạng tháp A1 ngày nay chỉ còn phần thân dưới nhưng cũng bị rạn nứt nghiêm trọng, riêng  chân đế đã bị vùi lấp bởi gạch đá lẫn lộn do tháp đổ xuống gây nên. Năm tháp còn lại cũng đã bị sụp đổ, trở thành phế tích.

Ông Rakesh Tewari cho biết, từ năm 2010 các chuyên gia Ấn Độ đã đến Mỹ Sơn tìm hiểu, nghiên cứu về khu đền tháp và rất ấn tượng với các di tích cũng như hệ động thực vật nơi đây. Đặc biệt, kiến trúc Mỹ Sơn cũng rất tương đồng với các đền tháp ở Ấn Độ và một số nước trong khu vực như Campuchia, Lào, Myanmar, Nepal… nơi các chuyên gia Ấn Độ đang làm việc nên sẽ thuận lợi khi triển khai dự án. “Qua chuyến khảo sát lần này, dù hầu hết công trình đã bị phá hủy nhưng điều may mắn là tư liệu về những đền tháp còn tương đối nên sẽ thuận lợi trong việc nghiên cứu, lập kế hoạch trùng tu. Chúng tôi tin là sẽ thực hiện thành công việc bảo tồn các đền tháp tại Mỹ Sơn” - ông Rakesh Tewari khẳng định. Để chuẩn bị cho việc triển khai dự án, khoảng đầu tháng 6.2015 Ấn Độ sẽ tổ chức đoàn chuyên gia sang làm việc tại Mỹ Sơn trong thời gian một tháng để thu thập tư liệu, nghiên cứu khí hậu, thổ nhưỡng cũng như đo vẽ chi tiết các nhóm tháp để xây dựng kế hoạch cụ thể trình chính phủ phê duyệt. “Nếu mọi việc thuận lợi, dự kiến khoảng tháng 2.2016 dự án sẽ triển khai và kéo dài trong vòng 5 năm” - ông Rakesh Tewari cho biết.

Trong số 3 nhóm tháp mà các chuyên gia Ấn Độ chọn đề xuất trùng tu, nhóm tháp A, nhất là tháp A1 được quan tâm hơn cả vì đây không chỉ là một kiến trúc đẹp nhất từng tồn tại ở Mỹ Sơn mà còn hội tụ những trình độ kỹ thuật cao trong một giai đoạn nghệ thuật Champa. Theo ông Rakesh Tewari, nhóm tháp A rất quan trọng và mang tính biểu tượng đặc biệt và việc trùng tu tháp A1 sẽ vừa là vinh dự nhưng cũng là thử thách đầu tiên trong sự hợp tác bảo tồn các đền tháp tại Mỹ Sơn nói riêng và Việt Nam nói chung sau này. Vì vậy thời gian tới khi các chuyên gia Ấn Độ sang sẽ tập trung nghiên cứu để lập kế hoạch khoa học, cụ thể trước khi tiến hành bảo tồn ngôi tháp này. “Tôi biết tại Mỹ Sơn thời gian qua cũng đã có nhiều phương pháp trùng tu khác nhau từ Ba Lan, Ý, Việt Nam… Tuy vậy, bên cạnh tận dụng những kinh nghiệm đi trước, chúng tôi thực hiện những giải pháp riêng của mình dựa trên cơ sở kinh nghiệm đã có trong việc trùng tu các tháp gạch ở Ấn Độ và nhiều nước khác. Tôi tin là việc bảo tồn những ngôi  đền ở Mỹ Sơn sẽ thành công” - ông Rakesh Tewari nhấn mạnh.

Tuy nhiên, theo ý kiến một số chuyên gia bảo tồn cũng như lãnh đạo Ban quản lý Di tích và du lịch Mỹ Sơn, việc chọn tháp A1 để tiến hành trùng tu trước sẽ rất mạo hiểm. Tạm thời chưa nên vội can thiệp vào khu A mà cần triển khai khảo cổ, trùng tu nhóm K trước rồi đến nhóm H, sau đó mới tiếp tục nghiên cứu, khảo sát, khai quật và trùng tu khu tháp A với kiệt tác tháp A1. “Quan điểm của tôi là nên làm nhóm K đầu tiên vì quy mô cũng tương đối nhỏ và đơn giản, đặc biệt đây là ngôi tháp chưa có ai làm trước đây” - một chuyên gia bảo tồn nói. Thực tế, những lo lắng trên hoàn toàn có cơ sở, dù kinh nghiệm của các chuyên gia Ấn Độ trong việc trùng tu các tháp gạch là điều không phủ nhận nhưng với kiệt tác A1 thì phải cần cân nhắc thận trọng.

Ông Đinh Hài - Giám đốc Sở VH-TT&DL cho biết, việc trùng tu nhóm tháp A mới chỉ là đề xuất ban đầu, còn khi triển khai sẽ có sự bàn bạc phối hợp cụ thể để có những bước đi chắc chắn. “Ban đầu bên Ấn Độ chỉ đề xuất làm 2 nhóm H và K nhưng tỉnh đề nghị nên đưa thêm nhóm A vào dự án. Việc trùng tu nhóm tháp nào trước, Ban điều phối tỉnh sẽ cùng tư vấn phối hợp với chuyên gia Ấn Độ để có quyết định phù hợp trước khi tiến hành can thiệp” - ông Hài nói.

Dù mới chỉ là bước đi đầu tiên trước khi triển khai cụ thể dự án, nhưng vẫn có thể tin tưởng về một tương lai tốt hơn cho Mỹ Sơn, nhất là các nhóm tháp H, K, A. Đặc biệt, việc triển khai dự án cũng sẽ mở ra một giai đoạn hợp tác quốc tế mới với nhiều tổ chức, chính phủ khác trong việc bảo tồn các đền tháp không chỉ ở Mỹ Sơn mà mở rộng ra các di tích Champa trên địa bàn tỉnh những năm đến.

VĨNH LỘC