Khi Nhà nước thu hồi đất: Phải đảm bảo quyền lợi cho người dân

Quan điểm “thực hiện đúng, đủ và đảm bảo quyền lợi thỏa đáng cho người dân” tiếp tục được nhiều đại biểu đồng tình ủng hộ, thể hiện rõ trong nhiều nội dung góp ý cho dự thảo Quy định sửa đổi, bổ sung về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh (sau đây gọi tắt là: dự thảo) thay cho các quy định hiện hành.

Lãnh đạo tỉnh kiểm tra dự án Nam Hội An, một trong những dự án có diện tích bồi thường giải tỏa lớn ở vùng đông. Ảnh: T.C

Yêu cầu cấp bách

Buổi góp ý dự thảo do Sở Tài nguyên - môi trường vừa tổ chức thu hút sự có mặt của rất đông đại biểu là đại diện của chính quyền địa phương, các cấp, ngành. Mở đầu buổi làm việc, ông Nguyễn Viễn - Giám đốc Sở Tài nguyên - môi trường đưa ra những con số đáng để suy ngẫm: Từ năm 2013 đến nay, toàn tỉnh đã tiến hành giải phóng mặt bằng hơn 10.000ha để bố trí cho khoảng 1.000 dự án lớn nhỏ, trong đó giải tỏa trắng 2.500 hộ; tổng giá trị bồi thường, hỗ trợ tái định cư khoảng 7.000 tỷ đồng. Điều đó phản ánh nỗ lực xây dựng, phát triển kết cấu hạ tầng phục vụ nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, phục vụ sự phát triển chung của tỉnh và đảm bảo quốc phòng an ninh. Tuy nhiên, quá trình thực hiện, cũng đã nảy sinh khá nhiều vướng mắc, trong đó lớn nhất vẫn là việc tiến độ thi công quá chậm, phát sinh kinh phí lớn, một số bức xúc xã hội nảy sinh, thiếu sự đồng thuận giữa người dân và cơ quan quản lý hoặc giữa các đơn vị, doanh nghiệp với cơ quan nhà nước liên quan đến công tác giải phóng mặt bằng… “Trong bối cảnh hàng loạt dự án lớn đang được triển khai, kéo theo áp lực về công tác giải phóng mặt bằng với một diện tích rất lớn, nhất là ở vùng đông nam của tỉnh, nếu không có những điều chỉnh, kịp thời tháo gỡ những khúc mắc, sẽ còn gặp khó khăn. Những ý kiến đóng góp cho dự thảo có ý nghĩa cực kỳ quan trọng, để tiếp tục hoàn thiện chính sách pháp luật, công tác thực thi chính sách, tạo được sự đồng thuận cao nhất trong nhân dân, giữa các cơ quan thực thi và giám sát. Đồng thời đây cũng là cơ sở để giảm những vụ khiếu kiện về đất đai, xử lý vụ việc phát sinh, phục vụ tốt nhất cho các dự án phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh trong tương lai” - ông Viễn nhấn mạnh.

Theo ông Nguyễn Văn Thiện -  Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý đất đai Sở Tài nguyên - môi trường, dự thảo có nhiều khoản điều chỉnh các quy định bồi thường về đất, hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất, giá đất tái định cư. Cụ thể, quy định bồi thường về đất ở và đất vườn, ao trong cùng thửa đất có nhà ở nhưng không được công nhận là đất ở khi Nhà nước thu hồi đất, được bổ sung nhiều khoản, mục chi tiết hơn. Trong đó, diện tích đất ở để bồi thường có thể lên đến 4 lô đất tại khu tái định cư (nhưng không vượt quá diện tích đất ở bị thu hồi và không vượt quá 4 lần hạn giao đất ở theo quy định hiện hành của UBND tỉnh) đối với một số trường hợp cụ thể. Quy định bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất có nguồn gốc được giao không đúng thẩm quyền trước ngày 1.7.2004 nhưng đã nộp tiền để được sử dụng đất mà chưa được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, đối tượng được hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất, điều kiện để được hỗ trợ, thời gian hỗ trợ cũng được điều chỉnh nhiều nội dung so với các quy định hiện hành.

Đảm bảo quyền lợi người dân

Ông Trương Văn Trung - Phó Chủ tịch UBND huyện Núi Thành cho hay, trong 6 tháng đầu năm 2017, địa phương chỉ giải ngân được 10% so với tiến độ do vướng giải phóng mặt bằng. Nhiều dự án chưa bồi thường giải tỏa xong đã có cơ chế chính sách bồi thường mới. Theo ông Trung, nhiều trường hợp không có nhà vẫn được bố trí tái định cư dẫn đến tách thửa hàng loạt, đầu cơ đất. Do đó, cần điều chỉnh theo hướng chỉ giải quyết đối với những trường hợp có nhu cầu đất ở thực sự, để tránh đầu cơ và đảm bảo tốt hơn cho việc quản lý hiện trạng đất. Tuy nhiên, ông Trung vẫn nhấn mạnh cần tiếp tục đảm bảo quyền lợi chính đáng cho người dân, như xem xét việc bố trí tái định cư cho người dân có đất, nhà ở trên địa bàn xã khác, cần có cơ chế xác định giá riêng đối với giải phóng mặt bằng các tuyến đường. Đại tá Nguyễn Văn Hùng - Trưởng phòng An ninh kinh tế (PA81) Công an tỉnh nhận định, mọi cơ chế chính sách đều phải phù hợp, lấy dân làm gốc, đảm bảo lợi ích cho người dân ở vùng bị giải tỏa. Đề cập nội dung bồi thường cho chủ dự án khi thu hồi đất không đủ để làm dự án, ông Hùng đề nghị cần tính toán về giá trị bồi thường, đảm bảo nếu di dời sang vị trí khác thì phải tương xứng với giá trị nơi cũ, để tránh trường hợp làm ảnh hưởng đến lợi ích của các doanh nghiệp đầu tư, dẫn đến khiếu nại, khiếu kiện.

Là đơn vị trực tiếp thụ lý nhiều vụ việc khiếu kiện liên quan đến bồi thường, hỗ trợ khi giải phóng mặt bằng, ông Ngô Đình Bảy - Phó Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh cho hay, Hiến pháp không quy định mỗi hộ, cá nhân chỉ có một nhà ở, vì vậy chính sách tái định cư cần đảm bảo phù hợp với quy định này. Nghĩa là nếu đủ điều kiện bồi thường, bố trí tái định cư cho dân thì cần tuân thủ, dù hộ, cá nhân trên đã có nhà ở địa phương khác. “Nhiều trường hợp được bồi thường bằng tiền nhưng phần lớn không đủ để mua lại đất tái định cư. Vì thế cần xem xét quy định phù hợp, giúp người dân có điều kiện được tái định cư ổn định cuộc sống sau khi giải phóng mặt bằng. Về việc xây dựng nhà thờ tộc, đối với trường hợp xây dựng trên đất không đủ điều kiện, trái phép, không thực hiện nghĩa vụ tài chính đối với Nhà nước thì phải mua 100% theo giá tái định cư” - ông Bảy nêu ý kiến. Còn theo ông Trần Đình Lân - Phó Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh, việc bố trí đất ở cho dân cần xem xét, không nhất thiết phải có nhà trên diện tích đất ở bị thu hồi. “Trong nhiều trường hợp người dân đã có đất ở nhưng chưa đủ điều kiện xây dựng nhà ở, nếu giải quyết cứng nhắc, người dân sẽ khó có điều kiện được bố trí tái định để ổn định cuộc sống. Cần xem xét quy định chặt chẽ để có thể hỗ trợ tốt nhất cho người dân trong trường hợp này” - ông Lân đề xuất.

Ông Nguyễn Viễn cho biết, các nội dung điều chỉnh cần phải được quy định chặt chẽ, nhưng cũng phải linh hoạt để vừa phục vụ tốt yêu cầu giải phóng mặt bằng rất lớn trong thời gian tới, vừa đảm bảo được mọi quyền lợi của người dân vùng bị giải tỏa. Song song với việc lấy ý kiến từ hội nghị, sở cũng sẽ tiếp tục lấy ý kiến góp ý bằng văn bản của các địa phương, ban ngành để có cơ sở tham mưu cho UBND tỉnh điều chỉnh các quy định sửa đổi, bổ sung về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, sớm đưa vào áp dụng trong thời gian tới.

THÀNH CÔNG - THÙY TRANG