Không dễ dãi trong xét công nhận xã nông thôn mới

PV: Thời gian qua, trên địa bàn tỉnh có nhiều xã bị rớt các tiêu chí NTM, ông có thể nói rõ về tình trạng này.

Ông Ngô Tấn: Từ năm 2011 - 2018 toàn tỉnh có tổng cộng 85 xã được UBND tỉnh công nhận đạt chuẩn NTM. Thực hiện chỉ thị của UBND tỉnh về việc tăng cường công tác chỉ đạo duy trì và nâng cao chất lượng các tiêu chí đối với những xã đã được công nhận đạt chuẩn, Văn phòng điều phối NTM tỉnh đã tham mưu Thường trực Ban Chỉ đạo tỉnh ban hành văn bản (số 18/BCĐ-VPĐPNTM, ngày 25.11.2019) đề nghị cấp ủy và chính quyền các địa phương, nhất là 85 xã trên, tập trung rà soát, đánh giá kỹ lại thực trạng của từng xã để có kế hoạch bài bản trong việc xây dựng xã NTM nâng cao, xã NTM kiểu mẫu, khu dân cư NTM kiểu mẫu.

Qua rà soát của chính quyền các địa phương và những ngành liên quan của tỉnh, trong tổng số 85 xã đạt chuẩn có đến 29 xã bị rớt từ 1 – 3 tiêu chí. Cụ thể, đối với 62 xã được công nhận đạt chuẩn trong giai đoạn 2011 – 2016 có 23 xã bị rớt tiêu chí gồm Tam Thăng (Tam Kỳ), Cẩm Thanh, Cẩm Hà (Hội An), Điện Trung, Điện Thắng Bắc, Điện Thắng Trung, Điện Minh (Điện Bàn), Tam Dân, Tam Vinh, Tam Đại (Phú Ninh), Duy Sơn (Duy Xuyên), Bình Quý, Bình An (Thăng Bình), Đại An, Đại Minh (Đại Lộc), Quế Xuân 1 (Quế Sơn), Tam Xuân 1 (Núi Thành), Quế Thọ, Bình Lâm (Hiệp Đức), Tiên Cảnh (Tiên Phước), A Nông, Lăng (Tây Giang) và xã Ba (Đông Giang). Còn đối với 23 xã được công nhận đạt chuẩn trong giai đoạn 2017 – 2018 thì có 6 xã bị rớt tiêu chí gồm Tân Hiệp (Hội An), Bình Trung, Bình Triều (Thăng Bình), Quế Phú, Quế Xuân 2 (Quế Sơn), Tam Giang (Núi Thành).

PV: Thưa ông, 29 xã vừa nêu bị rớt những tiêu chí nào?

Ông Ngô Tấn: Trước đây, khi lấy ý kiến nhận xét của người dân về kết quả xây dựng NTM của 85 xã đạt chuẩn thì hầu hết đều hài lòng. Sở dĩ phần lớn người dân hài lòng là vì nhiều tiêu chí cứng liên quan đến kết cấu hạ tầng thiết yếu phục vụ sản xuất và đời sống dân sinh được các cấp, các ngành quan tâm đầu tư xây mới, nâng cấp, mở rộng.

Thực tế cho thấy, 29 xã không giữ vững danh hiệu đạt chuẩn NTM hầu hết do bị rớt những tiêu chí mềm. Cụ thể là, có 1 xã rớt tiêu chí số 6 về cơ sở vật chất văn hóa; 1 xã rớt tiêu chí số 7 về cơ sở hạ tầng thương mại nông thôn; 2 xã rớt tiêu chí số 10 về thu nhập; 6 xã rớt tiêu chí số 13 về tổ chức sản xuất; 5 xã rớt tiêu chí số 16 về văn hóa; 7 xã rớt tiêu chí số 18 về hệ thống chính trị và tiếp cận pháp luật; 18 xã rớt tiêu chí số 19 về quốc phòng và an ninh.

PV: Thưa ông, vậy có hay không việc dễ dãi, du di trong quá trình đánh giá, thẩm định và đề nghị xét công nhận dẫn đến hàng loạt xã đạt chuẩn NTM bị rớt tiêu chí?

Ông Ngô Tấn: Các tiêu chí trong đánh giá xã đạt chuẩn NTM được quy định rất rõ ràng, căn cứ theo từng tiêu chí và từng chỉ tiêu trong bộ 19 tiêu chí, hội đồng thẩm định cấp tỉnh đã đánh giá rất minh bạch, công khai. Như tôi đã nói ở trên, phần lớn các tiêu chí bị rớt đều là tiêu chí mềm. Ví dụ như, chỉ cần trên địa bàn xã được công nhận đạt chuẩn NTM xảy ra một vụ việc vi phạm pháp luật hoặc hoạt động của cấp ủy đảng bị đánh giá không đạt hay chỉ ở mức hoàn thành nhiệm vụ, hay nội bộ cấp ủy có một người bị kỷ luật thì lập tức ảnh hưởng đến việc đánh giá toàn bộ các tiêu chí, nói rõ ra là bị rớt chuẩn. Có tình trạng trong quá trình đánh giá không tính được bài toán tăng thêm thu nhập theo quy luật phát triển chung, dẫn đến rớt tiêu chí.

Xin khẳng định là, hầu hết tiêu chí của các xã bị rớt chuẩn NTM là do quá trình đánh giá lại, hoàn toàn không phải do du di lúc thẩm định. Bởi, hội đồng thẩm định đều so chiếu sát đúng vào từng tiêu chí, có hồ sơ minh chứng đầy đủ. Việc đánh giá lại dẫn đến rớt chuẩn là do các hiện tượng tiêu cực xảy ra ở thời điểm đánh giá, không thể nói là do thẩm định dễ dãi dẫn đến rớt hàng loạt. Gần đây nhất, vào ngày 18.2, tại cuộc họp đánh giá 9 xã đăng ký đạt chuẩn NTM năm 2019 đợt 2, hội đồng thẩm định của tỉnh cũng chỉ bỏ phiếu thống nhất 6 xã, còn lại 3 xã được yêu cầu phải khẩn trương khắc phục, bổ sung hoàn thiện các tiêu chí chưa đảm bảo theo quy định.

Cũng cần nói thêm, sở dĩ thời gian qua có 6 xã rớt tiêu chí số 13 về tổ chức sản xuất là do các cấp ủy đảng, chính quyền chưa thực sự quan tâm đúng mức đến việc chỉ đạo và hỗ trợ các hợp tác xã, tổ hợp tác phát triển. Còn những xã bị rớt tiêu chí số 10 về thu nhập là do thực tế cuộc sống nảy sinh những vấn đề ảnh hưởng rất lớn đến việc phát triển kinh tế của người dân. Ví dụ như gần một năm trở lại đây dịch tả lợn châu Phi gây thiệt hại hết sức nghiêm trọng cho người chăn nuôi hoặc giá mủ cao su rớt thê thảm tác động xấu đến đời sống người dân miền núi... Vừa rồi, Cục Thống kê cũng đã đánh giá về việc thiếu bền vững trong tiêu chí thu nhập của một số địa phương. Nguyên nhân là những nơi này đáp ứng đủ điều kiện về tiêu chí, song do đưa cả các đối tượng hưởng lương Nhà nước vào nên dẫn đến thiếu tính bền vững. Chúng tôi đã yêu cầu các xã phải định hướng, cơ cấu lại nền kinh tế để đảm bảo khắc phục việc này.

PV: Như vậy, có tình trạng các xã bị rớt tiêu chí do trong quá trình xây dựng NTM chạy theo thành tích?

Ông Ngô Tấn: Có thể khẳng định rằng, thời gian qua mỗi xã đều có quyết tâm phấn đấu về đích NTM. Vẫn có vài nơi tồn tại việc chạy theo thành tích nhưng nhìn chung phần lớn các xã đều nỗ lực thực sự vì sự nghiệp xây dựng NTM, vì mục tiêu nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân. Như tôi đã nói ở trên, việc thẩm định các tiêu chí NTM hoàn toàn công khai, minh bạch, bám sát từng quy định nên việc chạy theo thành tích cũng không thể giúp các địa phương sớm được công nhận đạt chuẩn NTM hay giữ vững được danh hiệu này. Đó là chưa kể, việc duy trì và nâng cao chất lượng các tiêu chí trong tình hình mới đòi hỏi sự nỗ lực nhiều hơn nữa của các địa phương.

PV: Vậy giải pháp nào để khắc phục tình trạng hàng loạt xã đạt chuẩn NTM bị rớt tiêu chí trong thời gian qua?

Ông Ngô Tấn: Văn phòng điều phối NTM đã tham mưu Chủ tịch UBND tỉnh ban hành văn bản chỉ đạo các xã rớt tiêu chí sớm có các biện pháp khắc phục, bao gồm 3 nội dung cơ bản. Phải nghiêm túc kiểm điểm rút kinh nghiệm, có nơi phải làm rõ trách nhiệm của người đứng đầu cấp ủy đảng, chính quyền và phải sớm đưa ra giải pháp thực hiện trong năm 2020 để khắc phục. Đánh giá chủ quan cho thấy, hoàn toàn có thể khắc phục để đạt được những tiêu chí về cơ cấu cấp ủy, về đảm bảo tốt an ninh trật tự cũng như tăng cường chất lượng hoạt động các tổ chức đảng, đoàn thể… Đây là những việc đang được tập trung tăng cường và có thể triển khai tốt hơn trong bối cảnh đại hội đảng các cấp đang tiến hành. Riêng 2 xã nợ tiêu chí cứng do quá trình sắp xếp, sáp nhập, cụ thể là thiếu nhà văn hóa và trường học, địa phương hoàn toàn có thể cân đối ngân sách để khắc phục vì cũng đã có lộ trình đầu tư cho các công trình này. Trước mắt, sau khi kiểm điểm, các huyện, thị xã, thành phố cần tập trung hơn nữa cho việc chỉ đạo thực hiện, nâng cao chất lượng các tiêu chí NTM theo quy định.

Cần nói thêm, những năm qua nguồn lực đầu tư xây dựng NTM cũng như việc duy trì và nâng cao chất lượng bộ 19 tiêu chí đạt chuẩn của các xã hầu như vẫn phải dựa vào ngân sách các cấp. Theo tôi, để việc xây dựng NTM có tính bền vững, chính quyền địa phương cần linh hoạt huy động kinh phí từ các doanh nghiệp, hợp tác xã, các doanh nhân, hội đồng hương... chứ không nên dựa dẫm vào nguồn ngân sách phân bổ. Nhằm hạn chế tình trạng các xã đạt chuẩn NTM bị rớt tiêu chí, các ngành chuyên môn ở tỉnh và huyện cần thường xuyên bám sát cơ sở để hỗ trợ các xã duy trì, nâng cao chất lượng từng tiêu chí liên quan đến lĩnh vực mình.