Không xài hết vốn, vì sao?

Theo luật, nguồn vốn đầu tư sẽ được kiểm soát, bố trí sát năng lực thực hiện dự án. Những dự án chưa thực sự cần thiết, kém hiệu quả sẽ bị loại bỏ. Tình trạng đầu tư dàn trải, lãng phí, hiệu quả đầu tư thấp, chất lượng công trình yếu sẽ chấm dứt. Tuy nhiên, việc giải ngân trong vòng 1 năm không chỉ bất thành ngay năm đầu tiên thực hiện luật mà còn kéo dài đến năm sau (thậm chí chưa biết khi nào dừng lại).

Lý giải của cơ quan quản lý vẫn là chuyện dự báo, lập, xây dựng kế hoạch vốn chưa sát thực tế và khả năng giải ngân. Việc chuẩn bị dự án hạn chế, chất lượng hồ sơ chưa tốt, phải điều chỉnh nhiều lần, thẩm định tư vấn chậm... và giải phóng mặt bằng chậm (đây là điều luôn được nhắc đi nhắc tại trong các báo cáo giải ngân nhiều năm qua).

Ngạc nhiên hơn, chính quyền, cơ quan quản lý đã ban hành nhiều văn bản, kêu gọi giải ngân, kèm theo các mệnh lệnh hành chính, chế tài cho người đứng đầu chịu trách nhiệm, nhưng không năm nào có thể giải ngân hết vốn đầu tư dù không phải lần đầu tiên các chủ đầu tư thực hiện dự án.

Cam kết của các chủ đầu tư, cơ quan quản lý chỉ là lý thuyết suông. Không thể không đặt câu hỏi tại cơ chế, chính sách hay năng lực chủ đầu tư, nhà thầu? Chưa có một con số chính thức, nhưng ngoài số lượng dự án, kế hoạch vốn ngân sách địa phương được quyền kéo dài thì lượng vốn từ ngân sách trung ương không giải ngân hết bị thu hồi bao nhiêu, đồng nghĩa mất vốn chưa được cập nhật trên thực tế.

Có thể thấy ngoài yếu tố bất lợi thời tiết, dịch bệnh, thiếu hụt nguồn nhân lực thì việc giải ngân nhiều hay ít đều nằm trong tay của các chủ đầu tư và cơ quan quản lý (kế hoạch phân bổ sớm, các ban quản lý chủ đầu tư chuyên nghiệp, giải phóng mặt bằng hay quyết định tự mình điều chuyển, đề xuất cắt giảm để đạt tiến độ giải ngân...). Nhưng tại sao tỷ lệ giải ngân không đạt kế hoạch vẫn chưa bao giờ chấm dứt?

Sự thật, không ai mong chuyện quy trách nhiệm cá nhân để kỷ luật một ai đó vì giải ngân thấp, để mất vốn, mà quan trọng hơn là yêu cầu ý thức công bộc, thấy rõ trách nhiệm của chủ đầu tư và các cơ quan chức năng liên quan trong việc xử lý vốn đầu tư hiệu quả để không còn biện bạch các lý do không thể giải ngân, tạo hiệu ứng đầu tư cho việc xây dựng dự án, góp phần phát triển địa phương.

Không phải cứ năm nào cũng phải đưa ra phân tích, mổ xẻ, than phiền về chuyện không đạt kế hoạch giải ngân và trình đề nghị xin được kéo dài thời gian thực hiện và giải ngân. Điều này sẽ làm mất lòng tin của dân chúng về năng lực điều hành kinh tế của chính quyền và cơ quan quản lý.