Khuyến học ở làng

Có lẽ ít có một làng cổ nào mà nay lại trở thành một xã như làng Thanh Quýt (xã Điện Thắng Trung, Điện Bàn). Từ xưa làng mang tên là Kim Quất, sau đổi thành Thanh Quất rồi Thanh Quýt như ngày nay. Từ cuối thập niên 1990, xã Điện Thắng tách thành 3 xã Điện Thắng Trung, Điện Thắng Nam, và Điện Thắng Bắc; trong đó làng Thanh Quýt nằm gọn trong xã mới Điện Thắng Trung. Các nhà xã hội học gọi hiện tượng này là “nhứt xã nhứt làng”, một hình thái, đặc trưng với nhiều thuận lợi về văn hóa, truyền thống xã hội, thuần phong mỹ tục… được sự đồng thuận cao của người dân. Nổi bật nhất là công tác xây dựng, trùng tu các thiết chế văn hóa và khuyến học khuyến tài. Đình làng, nhà thờ tộc trở thành nơi tổ chức các hoạt động văn hóa, khuyến học mang lại nhiều ý nghĩa sâu sắc.

Một nhà thờ tộc ở Điện Bàn. Ảnh: VINH ANH

Các tộc Nguyễn Hữu, Trương Công, Lê Tự, Nguyễn Văn, Nguyễn Bá… trong thất tộc tiền hiền xưa nay vẫn là các tộc có dân số đông đúc, có nhiều sinh hoạt tộc họ nền nếp. Riêng công tác khuyến học, tộc nào cũng có các chi hội hoạt động bài bản hơn 10 năm nay. Hàng năm, cứ vào trước mùa khai giảng, sau khi có kết quả thi tuyển đại học, cao đẳng, ở mỗi nhà thờ tộc lại tổ chức lễ tuyên dương con cháu có thành tích học tập. Các cháu học sinh từ tiểu học trở lên, các cháu vừa thi đỗ đại học cao đẳng hoặc vừa tốt nghiệp cử nhân, thạc sĩ cùng phụ huynh lại tề tựu trước bàn thờ tổ tiên, thắp nén tâm nhang tưởng nhớ và báo công. Có cháu cho biết đã nhiều lần về nhà thờ, nhưng xúc động và tự hào nhất vẫn là trong dịp được tộc học khen thưởng do những nỗ lực nâng cao thành tích học tập… Năm nay, các tộc họ chọn ngày 24.8 để tổ chức sự kiện trang trọng, ý nghĩa này, nên cả làng Thanh Quýt như một ngày hội học tập.

Mấy năm gần đây, tộc họ nào cũng nhận được tiền, quà của bà con họ hàng từ khắp nơi trong nước và nước ngoài như Mỹ, Úc, Pháp, Canada… gửi tiền về phát triển quỹ khuyến học. Mỗi tộc lại có những doanh nhân, trí thức thành đạt đóng vai trò hạt nhân trong phong trào; chẳng hạn tộc Nguyễn Hữu có bác sĩ Nguyễn Hữu Tùng, tộc Lê Tự có doanh nhân Lê Tự Kiện, tộc Trương Công có doanh nhân Trương Công Nam, tộc Nguyễn Văn có thạc sĩ Nguyễn Văn Đoàn… là những nhân tố tạo ra sức sống cho phong trào khuyến học của mỗi tộc. Nhờ vậy sau 10 năm hoạt động, Quỹ khuyến học từng tộc họ vẫn được duy trì và phát triển. Từ các tộc họ, đến nay phong trào khuyến học ở Điện Thắng Trung đã xây dựng hoàn chính 4 tổ chức cơ sở khuyến học: tộc họ, thôn, xã và trường học hoạt động có nền nếp. Phong trào rộng khắp và thực chất đã tạo ra không khí thi đua học tập sôi nổi ở địa phương.

Nhờ đó, nhiều gia đình nông dân, tuy cuộc sống còn khó nhọc vẫn chắt chiu lo cho con cháu đến trường để “nở mày nở mặt” với bà con, làng xã…

TRƯƠNG ĐIỆN THẮNG