Kiếm sống ở vườn

Vườn của gia đình tôi đất thịt, nhiều nắng, trồng quả gì cũng ngon ngọt. Hết mùa bơ sẽ đến mùa sầu riêng, xong rồi thu hái mít tố nữ. Cuối năm lại lai rai mít Thái. Làm nông đúng nghĩa “trông trời, trông đất, trông mây”, đôi khi, cha mẹ mình còn phải trông thêm thương lái.

Tôi kể cho bạn bè ở thành phố rằng, chục năm trước, nhà tôi phải khui sầu riêng ra thành từng thau, đổ xuống ao cho cá ăn. Có năm lại để mít tố nữ dồn thành đống, lấy dao băm mỗi trái thành vài ba miếng để cho bò ăn thay cỏ. Nhiều đứa bạn không tin, vì dưới thành phố mấy món này có giá lắm. Nhưng sự thật là khi trái cây không tiêu thụ được, buộc lòng người ta phải đổ đi.

Đó là chuyện của quá khứ, giờ đây, chúng tôi phải tìm đủ mọi cách xử lý những sản vật được vườn trao tặng. Nhà có một vườn mít Thái mấy chục cây. Năm nay, thương lái không thu mua. Thấy đám mít chín đung đưa trên cây, tôi với mẹ đi gùi từng trái về, bổ ra, tách lấy múi, bỏ hạt. Múi mít chín cây vàng ươm cứ thế mà cho vào máy sấy. Sau tám giờ, miếng mít khô nước nhưng vẫn giữ được độ dẻo, đường tự nhiên trong múi mít đọng lại, ngọt đậm đà.

Trong các loại cây trái trong vườn, tôi thích và thầm nể phục loài mít. Bản thân cây mít tự nuôi mình, chẳng cần phân thuốc gì. Lá mít rớt xuống dày gốc, mủn ra thành phân. Dưới gốc mít lại mọc dày dây khổ qua rừng.

Chúng tự mọc, chỗ nào lá mít rụng càng dày, khổ qua càng tươi tốt. So với mít, khổ qua rừng cũng hữu ích chẳng kém. Hàng xóm hay qua nhà tôi xin về để lấy lá nấu canh hoặc phơi làm trà chữa tiểu đường. Đọt khổ qua đắng nhưng hậu vị ngọt thanh nơi cuống họng.

Trái khổ qua rừng vị đắng ít hơn có thể tách hạt, bào mỏng xào trứng hoặc ăn sống với thịt luộc chấm mắm nêm. Miếng thịt heo beo béo kẹp giữa trái khổ qua tươi giòn, thêm vị mằn mặn cay cay của mắm. Món dân dã nhưng nhiều người ăn rồi phải nghiện.

Ở vườn, đi một vòng là đầy đồ ăn, mà có lẽ tinh thần vui vẻ nên món đạm bạc nào cũng thấy ngon miệng. Sáng, tôi cũng quẩy gùi ra vườn. Trưa về cõng cả mớ rau trái lặc lè trên lưng. Những lần đi ngang qua mấy dây bầu mọc dại, kiểu gì cũng phải mang chục trái bầu dài ngoẵng về, đổ phịch xuống sân. Hai mẹ con lại gọt vỏ, bỏ hạt, bào mỏng bầu rồi phơi khô.

Những chiều mát, nếu không bận gì, tôi lượn thêm một vòng dưới những gốc cây bơ, vạch cỏ khô ra để tìm rau má dại (rau má chuột) về nấu canh hoặc nấu nước uống cho mát. Nhà tôi thích ăn rau má dại hơn rau bán ngoài chợ, bởi vị đậm đà, thanh mát.

Vào mùa sầu riêng, trái nào chín quá hoặc bị sóc ăn một ít không bán được thì tách lấy cơm cho vào hộp, cấp đông trong tủ lạnh để thành kem hoặc làm bánh, ăn quanh năm vẫn béo ngọt. Bơ vào mùa rộ, quả nào chín quá hoặc bị thương lái chê xấu thì gọt vỏ đi, bỏ hạt, bào lấy cơm, phơi khô rồi ép lấy dầu bán.

Để trang trải thêm, tôi vẫn gửi bán những sản phẩm từ vườn, mùa nào có món gì thì bán món ấy, từ trái cây tươi đến trái cây sấy, trà khổ qua, mãng cầu, tía tô rồi dầu bơ, xà bông handmade từ dầu...

Phần lớn là bạn bè, người quen ở thành phố dặn mua. Mấy món nhỏ nhặt mà được yêu quý, bố mẹ thấy vậy cũng dần yên tâm với quyết định về vườn của mình: “Đấy, về vườn mà chịu khó, kiểu gì cũng sống được”.

Bạn bè tôi ở thành phố bảo, để làm được “lủ khủ” món như thế thì vườn phải là một “kho báu” đích thực và người nông dân cũng phải học mỗi ngày. Nhiều người tưởng về vườn là nghỉ hưu sớm, ai dè vẫn phải học đủ thứ, học cách chăm sóc một cái cây, học cách không quá phụ thuộc thương lái, học cách cảm thấy mình giàu có.

Trong hệ quy chiếu của một “người nông dân tập sự” như tôi, giàu có không nhất thiết phải nói về một tài khoản nhiều con số. Tính từ này còn được đong đếm bằng bài học cây cỏ dạy cho mình mỗi ngày, bằng những nhẹ nhàng và bình yên có được.