Động viên, khuyến khích tăng thu ngân sách

 Đề xuất mức thưởng vượt thu

Một nghị quyết của HĐND tỉnh ban hành ngày 3.10.2019, quy định thưởng vượt thu so với dự toán từ các khoản thu phân chia giữa các cấp ngân sách ở địa phương, áp dụng niên độ ngân sách 2018 - 2020.

Theo thống kê, trong 3 năm đó, chỉ năm 2018 ngân sách tỉnh vượt thu. UBND tỉnh đã thưởng vượt thu cho ngân sách 10 địa phương gần 65 tỷ đồng (Tam Kỳ, Hội An, Núi Thành, Điện Bàn, Duy Xuyên, Thăng Bình, Phú Ninh, Tiên Phước, Hiệp Đức và Nam Trà My). Hai năm còn lại ngân sách tỉnh hụt thu nên không thưởng vượt thu cho ngân sách cấp huyện.

Trong một diễn trình khác, niên độ ngân sách 2021 là năm kéo dài của thời kỳ ổn định ngân sách 2017 - 2020, nên UBND tỉnh đã báo cáo Thường trực HĐND tỉnh thực hiện thưởng vượt thu từ các khoản phân chia giữa các cấp ngân sách năm 2021 theo mức thưởng quy định cũ đã ban hành với tổng số tiền hơn 69,7 tỷ đồng.

Ông Đặng Phong - Giám đốc Sở Tài chính nói, nghị quyết này đã hết hiệu lực thi hành. Thưởng vượt thu cho ngân sách cấp huyện, xã là cần thiết để động viên, khuyến khích các địa phương phấn đấu tăng thu, thực hiện các giải pháp chống thất thu, góp phần hoàn thành vượt dự toán thu ngân sách.

Để có cơ sở tiếp tục thực hiện thưởng vượt thu cho ngân sách cấp huyện, xã niên độ ngân sách 2022 và những năm tiếp theo, UBND tỉnh trình HĐND tỉnh ban hành nghị quyết quy định thưởng vượt thu so với dự toán từ các khoản thu phân chia giữa các cấp ngân sách ở địa phương là cần thiết và đúng quy định.

Theo dự thảo tờ trình, việc thưởng vượt thu này sẽ được áp dụng cho niên độ 2022 - 2025. Mức thưởng vượt thu dự toán của ngân sách cấp tỉnh cho ngân sách cấp huyện không quá 30%/tổng số thu từ các khoản thu phân chia trên địa bàn điều tiết ngân sách cấp tỉnh vượt dự toán, sau khi trừ nguồn thu mới và trích 50% tạo nguồn cải cách tiền lương, nhưng không vượt quá số tăng thu so với mức thực hiện năm trước và tối đa không quá 50 tỷ đồng/huyện, thị xã, thành phố. Ngân sách cấp huyện thưởng cho ngân sách cấp xã cũng theo nguyên tắc như vậy, nhưng tối đa không quá 5 tỷ đồng/xã, phường, thị trấn.

Không có gì mới mẻ hay khác biệt về chuyện thưởng vượt thu này. Tuy nhiên, ông Nguyễn Đức - Trưởng ban Kinh tế & ngân sách HĐND tỉnh cho biết, lần này sẽ đưa ra bàn thảo 2 phương án về việc sử dụng nguồn thưởng vượt thu này. Phương án 1 sẽ như Nghị quyết số 09 ngày 3.10.2019 của HĐND tỉnh.

Cụ thể: “Các cấp ngân sách dành tối đa 50% nguồn thưởng vượt thu để bố trí thực hiện các nhiệm vụ quan trọng của địa phương, thưởng cho ngân sách cấp dưới và chi thường xuyên; phần còn lại sử dụng chi đầu tư xây dựng các chương trình, dự án kết cấu hạ tầng của địa phương. UBND các cấp lập phương án sử dụng nguồn thưởng vượt thu, trình Thường trực HĐND cùng cấp xem xét, quyết định và báo cáo HĐND tại kỳ họp gần nhất”.

Phương án 2 theo đề nghị của UBND tỉnh: “Các cấp ngân sách sử dụng nguồn thưởng vượt thu để đầu tư xây dựng các chương trình, dự án kết cấu hạ tầng, thực hiện các nhiệm vụ quan trọng, thưởng vượt thu cho ngân sách cấp dưới. UBND các cấp xây dựng phương án sử dụng nguồn thưởng vượt thu báo cáo Thường trực HĐND tỉnh cùng cấp thống nhất để thực hiện”.

Cần “quan tâm” ngành thuế

Cho dù quy định sử dụng số tiền thưởng vượt thu như thế nào chưa ngã ngũ, nhưng chắc chắn sẽ có một nghị quyết về thưởng vượt thu cho các địa phương, bởi chuyện này đã được bàn định nhiều lần và tiếp nối nghị quyết cũ theo đúng Luật Ngân sách nhà nước 2015. Các địa phương có thành tích xuất sắc tăng thu ngân sách sẽ được “tưởng thưởng”.

Tuy nhiên, có một câu chuyện được đề cập trong rất nhiều cuộc giám sát của Thường trực HĐND hay Ban Kinh tế & ngân sách cũng xác nhận đây là điều cần thiết, sẽ được đưa ra HĐND xem xét, nhưng đến giờ vẫn chưa thể thực hiện được. Đó là thưởng vượt thu cho ngành thuế. 

Ông Nguyễn Văn Tiếp - Cục trưởng Cục Thuế Quảng Nam cho hay, cơ quan thuế thực hiện theo kinh phí trung ương, ngành dọc, không ảnh hưởng gì đến tỉnh. Thu đúng, thu đủ, tăng thu là trách nhiệm. Thu cho vượt, càng nhiều càng tốt. Không tính trên số thu vượt để được thưởng.

Có thể hiểu việc đốc thu ngân sách là trách nhiệm của ngành thuế. Cơ quan này khẳng định không mong đợi hay đòi hỏi về việc sẽ được lợi gì từ nỗ lực thanh tra, kiểm tra để tăng thu cho ngân sách nhà nước.

Nhưng cũng có thể dễ dàng đặt ra câu hỏi: liệu như vậy đã công bằng với ngành thuế chưa? Trên thực tế, với chỉ tiêu kế hoạch giao về thu thuế hàng năm, ngành thuế phải nỗ lực rất nhiều. Nhưng để vượt thu, hay tăng thu, những người thừa hành sẽ phải bỏ nhiều công sức hơn, kể cả thời gian, kinh phí.

“Thành tích” gia nhập vào câu lạc bộ 20 nghìn tỷ đồng, lọt vào danh sách các tỉnh, thành điều tiết nguồn thu về trung ương kể từ năm 2017, ngoài động lực tăng trưởng của chính doanh nghiệp thì nỗ lực linh hoạt tìm cách tăng thu bằng mọi hình thức nghiệp vụ của ngành thuế là rất đáng ghi nhận.

Tại sao không nghĩ tới việc cũng tính toán trích % cho các khoản vượt thu, tăng thu ngân sách từ nỗ lực của ngành thuế (dù chỉ là mức quy định thấp nhất), như một cách động viên cho cơ quan này tiếp tục phấn đấu tăng thu ngân sách ngày càng nhiều hơn?

Ông Nguyễn Đức - Trưởng ban Kinh tế & ngân sách HĐND tỉnh cho rằng, chuyện này cũng đã thảo luận với Sở Tài chính. Nhưng rà đi, soát lại vẫn không thấy có quy định cụ thể nào. Luật cũng không quy định thưởng. Chỉ có thể hỗ trợ, nên không thể đưa ra trình HĐND tỉnh được.