"Làm mát" cho đô thị Tam Kỳ

Thách thức từ hiệu ứng đảo nhiệt đô thị

TP.Tam Kỳ đang đối mặt với thách thức nghiêm trọng từ đô thị hóa nhanh và biến đổi khí hậu. Ông Lê Ngọc Tuấn - Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nhấn mạnh, năm 2024 trở thành năm nóng nhất trong lịch sử với nhiệt độ trung bình toàn cầu vượt 1,55°C so với thời kỳ tiền công nghiệp, đánh dấu lần đầu tiên vượt ngưỡng 1,5°C.

Tại Việt Nam, mùa hè 2024 ghi nhận nắng nóng kỷ lục, với nhiệt độ tại Đông Hà (Quảng Trị) đạt 44°C ngày 28/4/2024, mức cao nhất từ năm 1976.

Báo cáo của nhóm nghiên cứu kế hoạch hành động làm mát đô thị TP.Tam Kỳ (gọi tắt là UCAP) chỉ ra hiệu ứng đảo nhiệt đô thị (UHIE) khiến nhiệt độ tại các phường như An Mỹ, An Sơn và An Xuân cao hơn khu vực nông thôn, với chênh lệch lên tới 8°C. Tỷ lệ phủ xanh nội thành giảm còn 20%, thậm chí dưới 10% ở một số nơi, so với 40% ở ngoại ô.

Chỉ số thực vật khác biệt chuẩn hóa (NDVI) tại khu đô thị chỉ đạt 0,21, thấp hơn nhiều so với 0,49 ở khu nông thôn, trong khi Chỉ số vùng xây dựng chuẩn hóa (NDBI) cao hơn, phản ánh sự gia tăng bề mặt bê tông trong đô thị.

Ông Võ Như Toàn - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường thông tin, năng suất lao động nặng nhọc có thể giảm tới 39% vào năm 2070. Dự báo cho thấy, trong giai đoạn 2041 - 2070 và 2071 - 2100, 7 tháng mỗi năm sẽ “không an toàn” cho lao động nặng, với tỷ lệ nhập viện do bệnh liên quan đến nhiệt sẽ tăng 11,2%, gây áp lực lớn lên hệ thống y tế.

Những con số này nhấn mạnh sự cấp thiết của các giải pháp làm mát đô thị để giảm thiểu rủi ro sức khỏe và kinh tế, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn ra nhanh hơn mức trung bình toàn cầu.

Giải pháp làm mát bền vững

Báo cáo UCAP đề xuất các giải pháp làm mát bền vững, tập trung vào làm mát thụ động, dựa vào thiên nhiên và thiết kế đô thị thông minh.

Các giải pháp như tăng cường cây xanh, mái nhà xanh và hành lang gió tự nhiên được nhiều đại biểu đánh giá cao. Bóng râm đô thị có thể giảm chỉ số PET (nhiệt độ tương đương sinh lý) tới 8°C, cải thiện nhiệt ngoài trời.

Một số dự án thí điểm như khu dân cư Phú Bình, khu đô thị An Phú và khách sạn Riverside Bàn Thạch tích hợp công nghệ bao gồm mái nhà phản xạ, cửa sổ LOWE và hệ thống làm mát bay hơi cũng được đề xuất như những điển hình mang lại lợi ích kinh tế và môi trường đáng kể.

Theo phân tích, về kinh tế, các giải pháp này giảm 46,3% tiêu thụ điện làm mát (136,9 GWh/năm) và 54% phát thải khí nhà kính (97,4 nghìn tấn) vào năm 2050.

Về môi trường, chúng giảm chỉ số đảo nhiệt đô thị 12 - 13 độ giờ/ngày và nhiệt độ ngoài trời 0,1 - 0,8°C. Về xã hội, các giải pháp giảm 20 - 35% giờ làm việc không thoải mái, nguy cơ đột quỵ do nhiệt tới 85% và nhu cầu chăm sóc y tế tới 45%. Những lợi ích này hỗ trợ Tam Kỳ đạt mục tiêu liên quan đến giảm phát thải và tăng trưởng xanh.

“Những ý kiến đóng góp của các đại biểu về sự phù hợp và tính khả thi của các giải pháp được đề xuất, điều kiện nguồn lực và cơ chế phối hợp để triển khai các hành động làm mát bền vững tại Tam Kỳ.

Thành công của mô hình tại TP.Tam Kỳ sẽ là kinh nghiệm để tiếp tục nhân rộng ra các đô thị khác trên cả nước, hướng đến xây dựng đô thị xanh, bền vững và nâng cao chất lượng sống của người dân. Đồng thời, áp dụng có hiệu quả các giải pháp làm mát bền vững tại đô thị cũng góp phần thực hiện các mục tiêu ứng phó với biến đổi khí hậu của Việt Nam” - ông Lê Ngọc Tuấn nhấn mạnh.

Theo ông Võ Như Toàn, làm mát đô thị tại Tam Kỳ không chỉ là giải pháp kỹ thuật mà là chiến lược tổng hợp để ứng phó biến đổi khí hậu, nâng cao chất lượng sống và đảm bảo phát triển bền vững.

“Làm mát đô thị là xu thế tất yếu, góp phần thích ứng biến đổi khí hậu, hướng tới đô thị xanh, thân thiện với môi trường. Với sự phối hợp từ các cơ quan, tổ chức quốc tế và cộng đồng, Tam Kỳ có thể trở thành hình mẫu về làm mát đô thị, đóng góp vào mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, xây dựng tương lai bền vững cho cư dân” - ông Võ Như Toàn nói.