Lệ làng ở Tây Giang: Tết không đi xe máy

Để người vùng cao Tây Giang tận hưởng những ngày xuân vui tươi ấm áp, các già làng và chính quyền thôn bản vận động người dân không đi xe máy trong những ngày tết, ngoại trừ những trường hợp khẩn cấp.

Bản làng A Xan ở vùng cao Tây Giang. Ảnh: B.L

Cứ đến chiều 28, 29 tết, tại gươl làng của các xã vùng cao Tây Giang tấp nập cảnh người dân đem xe máy, chìa khóa xe đến nộp cho già làng, trưởng bản, công an viên thôn. Nhiều làng bản cũng có những khu cất giữ xe do người dân giao nộp. Việc làm có phần “lạ đời” này, được cộng đồng người Cơ Tu thực hiện từ mấy năm nay và bây giờ đã trở thành “lệ làng”. Mục đích để trong ba ngày tết, người dân vùng cao đón cái tết thật yên vui, không xảy ra tai nạn giao thông hay những trường hợp ảnh hưởng tới tính mạng, tài sản.

Ông Bhling Brốc - Trưởng thôn A Banh 1 (xã Tr’Hy) chia sẻ, nếu như trước đây ông phải đến từng nhà dân để thu nhận chìa khóa xe thì nay người dân tự giác đến giao nộp, việc làm này cũng nhẹ nhàng đi nhiều. “Ngày tết, ai cũng uống rượu. Phải thu chìa khóa chứ say rượu mà đi xe máy là rất dễ có tai nạn” - ông Brốc tâm sự. Cũng theo ông Bhling Brốc, 5 năm trở lại đây, nhiều con đường ở vùng này được bê tông hóa, giao thông thuận lợi, nhiều gia đình cố gắng sắm xe máy để đi rẫy sản xuất, chở nông sản xuống trung tâm xã, các chợ dưới xuôi để bán. Có xe máy, thanh niên các làng đi chơi, ăn nhậu, rồi xảy ra nhiều cái chết đau lòng vì tai nạn giao thông, nguyên nhân chủ yếu là có uống rượu, đường rừng núi hiểm trở. “Ngày tết nhà nào có việc buồn là cả làng mất vui. Vì vậy, già làng, chính quyền thôn đã vận động, tuyên truyền dân làng không sử dụng xe máy trong dịp tết để thăm hỏi cha mẹ, người thân, bà con, gắn bó tình đoàn kết thôn bản” - ông Bhling Brốc nói.

Thôn Z’lao của xã Dang không có tiếng động cơ ngày tết. Già Bríu Le - nguyên Chủ tịch UBND xã Dang kể, do cách trở, giao thông không thuận tiện, người dân phải bỏ xe máy ở một căn chòi ở bìa rừng. Nhưng cũng rất lo khi ngày tết, đàn ông, thanh niên trong làng vui chơi dài ngày dễ “chén chú chén anh” say xỉn. Nhiều vụ người điều khiển xe có sử dụng rượu bia té ngã, lao xe vào vách núi hay va quẹt đã xảy ra. Vì thế, già làng, chính quyền thôn họp bàn, vận động người dân giao nộp chìa khóa để già làng, chính quyền cất giữ và chỉ trả lại sau khi ngày tết qua đi. “Nhu cầu vui chơi, uống rượu của bà con, mình khó cấm được. Lực lượng gìn giữ trật tự thôn bản từng bắt các vụ lái xe trong tình trạng say xỉn, không đội mũ bảo hiểm nhưng không xử lý được vì bà con không có tiền nộp phạt. Chỉ có cách thu giữ chìa khóa để ngày xuân thêm vui, không xảy ra những sự cố đau lòng” - già Bríu Le kể.

Còn già làng Pơ Loong Jim (thôn A Rầng, xã A Xan) cho hay, làng từng chọn cách kiểm tra “nồng độ cồn” và lập chốt, ai qua chốt đều phải dừng xe để người gác chốt ngửi xem có nặng mùi bia rượu không. Nếu phát hiện ai có mùi bia rượu, sẽ không cho chạy xe nữa. Song, việc này khó áp dụng bởi không phải lúc nào cũng có người trực ở chốt. Hơn nữa, tết nhứt cũng khó cấm người dân uống rượu. Vì vậy già Jim và các bậc cao niên họp bàn và đề ra lệ làng: Cấm đi xe máy dịp tết. Ở thôn Atu 1 (xã Ch’Ơm), lệ làng đã ăn sâu vào ý thức cộng đồng. Già Bhling Bhời cho hay, thôn có 40 - 50 hộ sống quần cư, làng có việc cưới hỏi, tang ma, lễ tết, dân làng hay uống rượu thả ga nên cũng nhiều hệ lụy. Vậy là thôn Atu 1 yêu cầu từng nhà phải lo sắm sửa, chuẩn bị đầy đủ vật dụng, lương thực, thực phẩm cần thiết để chiều 28, 29 tết giao nộp chìa khóa, đưa xe vào kho. “Người Cơ Tu vốn có tính cộng đồng rất cao, một khi quy ước của làng được ban hành thì bà con thực hiện nghiêm túc” - già Bhling Bhời nói.

Bhling Đều (32 tuổi, thôn A Tur 1) cho biết, ban đầu anh cảm thấy bất tiện vì tết mà không có xe đi chơi nhưng sau khi nghe già làng khuyên, anh thấy đúng, làm theo. “Cứ chiều 29 tết là ai nấy phải lo xong mọi việc để tới giờ “giao nộp chìa khóa xe” cho làng, cũng vì an toàn cho mình” - Bhling Đều nói. Ông Bríu Cành - Bí thư Chi bộ thôn Z’lao cho rằng, với người trẻ, tết mà bị thu xe thì rất khó chịu vì không được đi chơi xa. Nhưng tập quán vùng cao thường hay uống rượu nên phải thu xe hay chìa khóa để giữ bình yên thôn bản ngày tết.

Hơn 5 năm nay, từ khi “lệ làng” được “ban hành”, nhiều làng của huyện vùng cao Tây Giang đón tết yên bình, không xảy ra những trường hợp gây mất an ninh trật tự, mất an toàn giao thông do lái xe tình trạng say xỉn. Theo một lãnh đạo huyện Tây Giang, gần như các làng ở Tây Giang đều thực hiện quy định “không có tiếng động cơ xe máy ngày tết”. Để mô hình duy trì, vai trò của già làng, trưởng bản, người có uy tín trong cộng đồng rất lớn. Đồng bào Cơ Tu lại rất tuân thủ lệ làng nên những gì hợp lý với số đông được ban ra gần như không vấp phải sự phản đối...

BÍCH LIÊN