Lên Đông Giang xem hát giao duyên

Lắng lòng điệu lý giao duyên

Với trai gái Cơ Tu trong những ngôi làng, hát lý giao duyên là cách tỏ tình nồng thắm, để hai tâm hồn đang yêu đồng cảm và thăng hoa. Giữa không gian rộng trước gươl làng, một đống lửa được đốt lên rực đỏ khi mặt trời vừa xuống núi. Bày ra trước mắt chúng tôi là các chàng trai làng vai trần, đóng khố với cồng chiêng, giáo mác rầm rịch chuyển động trước gươl, bao quanh ngọn lửa đang say củi. Những gương mặt rạng ngời trong ánh lửa, những đôi tay mạnh mẽ, kiên cường và đầy mời gọi thôn nữ Cơ Tu nhập hội. Khi chàng trai Zơ Râm Thông (thôn Tà Vạc) cất lên lời hát: “Là người đàn ông Cơ Tu, biết đánh trống thổi kèn, gánh vác công việc trong thôn và biết lo hạnh phúc gia đình”, thì lập tức cô gái Cơ Tu có cái tên rất lạ Lê Thị Ngọc Hà cất lời đáp lại: “Người đàn bà Cơ Tu, biết cấy hái gieo trồng, sớm hôm lo việc ruộng nương lại khéo tay may vá thêu thùa”...

Chúng tôi bị cuốn hút vào chất giọng ngọt ngào và cao vút của các chàng trai, cô gái Cơ Tu, thả hồn theo câu hát trao duyên của họ: “Này cô em bên sông ơi, nhìn em xinh tươi hồn nhiên. Lòng anh xốn xang muốn được gần em”/ “Này anh trai bên sông ơi, hẹn anh ngày mai cùng vui”/ Chờ anh sang sông em ơi, làm chi cho anh làm với. Mình vui bên nhau tính chuyện dài lâu”... Khi một đôi trai gái Cơ Tu “để ý” đến nhau, họ bắt đầu có những lời nhắn gửi đầy ngụ ý như thế. Và rồi sau đó là những lời hát ngợi ca về nét duyên dáng, vẻ đẹp rất bình dị của cô gái Cơ Tu: “Chân em gái thon đẹp như thân dong. Chân em trắng xinh giống cây chuối rừng xanh. Đôi môi em xinh tựa đóa hoa Lơ-lang”. Đáp lại tấm lòng của chàng trai, cô gái Cơ Tu cất lên giọng hát ví von tình tứ: “Con chim A vưưch ngoan đậu nhánh cây dang. Con chim A vang xinh đứng trên cây lồ ô. Ai cõng em qua sông em biếu chiếc vòng vàng. Ai dắt em qua sông em sẽ trao chiếc vòng bạc”...

Những lời tỏ tình sống động, ngập tràn tình yêu và niềm tin cuộc sống. Những chàng trai, cô gái trao gửi lời yêu thương, hẹn hò trên những bến sông quê, trên nương trên rẫy và giữa rừng xanh. Chàng trai và cô gái Cơ Tu sau những lần hò hẹn, sau những tháng ngày yêu nhau đã đến với nhau trong nghĩa vợ chồng, trong niềm vui của dân làng - đó là một ngày hội, ngày hội cưới tưng bừng, tràn ngập hạnh phúc uyên ương... Họ cùng chung tay vun xới, chăm lo cho tổ ấm riêng của mình với ước nguyện: “Đôi ta cùng xây đắp cuộc đời. Trên rẫy ta có nhau, bên suối ta có nhau. No đói ta có nhau, hạnh phúc ta có nhau”...

Giữ gìn âm nhạc truyền thống

Ông Văn Quý Thành - Giám đốc Trung tâm VHTT-TTTH huyện Đông Giang cho hay, Đông Giang có những nghệ nhân lớn tuổi nắm được những bài bản của hát lý giao duyên và thành thạo các nhạc cụ truyền thống trong kho tàng âm nhạc dân tộc Cơ Tu (đàn abel, đàn tơbhréch alui, kèn cơrơdol, kèn tơghêy, sáo ahel…) như nghệ nhân Y Kông xã Ba, Bhling Bló ở xã Sông Kôn… Cạnh đó, còn có một thế hệ trẻ biết trân quý âm nhạc truyền thống của cha ông đang từng bước tiếp cận, học hỏi và thể hiện khá thành thạo, gây được ấn tượng mạnh cho người xem vào dịp lễ hội của đồng bào hay những liên hoan, nghệ thuật quần chúng ở huyện và tỉnh… Đó là những Ngọc Hà, A Lăng Quốc Cường, Zơ Râm Thông…

Cùng với hát giao duyên, đàn Abel cũng được xem như một chứng nhân cho tình yêu trai gái. Chỉ cần được nghe qua tiếng đàn abel, chàng trai và cô gái sẽ hiểu được tình yêu của họ dành cho nhau sâu sắc đến nhường nào. Sự huyền diệu của âm nhạc truyền thống Cơ Tu đã mang lại những điều tốt đẹp trong cuộc sống. Người ta biết trân quý, yêu mến nhau hơn, mọi hiềm khích, đố kỵ đều có thể được giải quyết khi câu hát lý giao duyên và tiếng đàn Abel cất lên thánh thót giữa không gian gươl làng.

Bà Ating Tươi - Phó Chủ tịch UBND huyện Đông Giang cho rằng: “Trong các làn điệu dân ca Cơ Tu thì hát giao duyên từ lâu đã được trai gái ở các bản làng yêu thích. Khi hát những câu hát giao duyên, người hát như quên đi tất cả mọi điều xung quanh, chỉ lắng lòng theo từng câu hát, tiếng đàn của những người bạn lòng. Hát giao duyên thực sự đã khiến cho tâm hồn con người trở nên lãng mạn và thanh khiết… Vì thế, hơn lúc nào hết, âm nhạc truyền thống của đồng bào cần được bảo tồn, gìn giữ cho muôn đời con cháu mai sau”.