Lũ quét, sạt lở đất ở miền Trung: Tìm giải pháp giảm thiểu thiệt hại

Đây là nội dung của hội thảo “Thiên tai lũ quét, sạt lở đất ở khu vực miền Trung, nguyên nhân và giải pháp giảm thiểu” do Tổng hội Xây dựng Việt Nam phối hợp với UBND tỉnh tổ chức vào ngày 18.1 tại TP.Hội An. Hội thảo sẽ đánh giá toàn diện, sâu sắc về nguyên nhân chủ yếu của tình hình lũ quét, sạt lở đất tại khu vực miền Trung, và đưa ra giải pháp hiệu quả cho công tác phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả.

Ám ảnh sạt lở, lũ quét

Con số thiệt hại do lũ quét, sạt lở đất tăng dần theo từng năm. Báo cáo mới nhất của UBND tỉnh cho thấy, do nhiều tác động khác nhau, tình hình mưa lũ, sạt lở núi ngày càng diễn biến phức tạp, gây nhiều thiệt hại về người và tài sản. Năm 2017, mưa lớn làm xảy ra 12 vụ sạt lở đất (trong đó huyện Bắc Trà My 6 vụ, huyện Nam Trà My 2 vụ tại xã Trà Vân; huyện Phước Sơn 2 vụ) làm 29 người chết và nhiều tài sản bị vùi lấp, hư hỏng.

Năm 2020, sạt lở và lũ quét thực sự trở thành nỗi ám ảnh chưa từng có. Với 5 vụ sạt lở đất được ghi nhận tại các địa bàn Nam Trà My, Phước Sơn, Bắc Trà My, đã có đến 30 người chết, 17 người mất tích. Thiệt hại do mưa lũ ước tính hơn 11.000 tỷ đồng.

Hình ảnh từ trực thăng bay tiếp tế cho vùng cao xã Phước Lộc (Phước Sơn) sau bão số 9 cho thấy, dấu vết sạt lở như những vết cào nham nhở vào màu xanh của rừng nguyên sinh. Đến nay chính quyền địa phương vẫn phải duy trì công cuộc tìm kiếm người mất tích, công tác tái thiết đặt ra bài toán khó về nguồn lực đầu tư, phương án bố trí mặt bằng tái định cư, ổn định đời sống người dân vùng thiên tai.

Tại Quảng Ngãi, chỉ tính riêng bão số 9 (bão Molave) cuối năm 2020 đã gây thiệt hại ước tính hơn 4.850 tỷ đồng. Dù không xảy ra thiệt hại về người, song nhà ở người dân, hạ tầng, nông lâm nghiệp bị tác động nặng nề. Bão lũ cũng đặt ra cảnh báo “nóng” về hàng chục điểm có nguy cơ cao sạt lở tại địa bàn các huyện. Chính quyền địa phương thông tin, do mức độ thiệt hại quá lớn và trên diện rộng, số hộ gia đình bị tổn thương sau bão nhiều, thời gian phục hồi của tỉnh Quảng Ngãi sau thiên tai sẽ lâu, tốn nhiều kinh phí, trong bối cảnh ngân sách tỉnh rất khó khăn do hụt thu, mất cân đối gần 5.000 tỷ đồng, đồng thời phải tiếp tục ứng phó với những hiểm họa có thể xảy ra.

Nhìn vào con số thống kê của Tổng cục Phòng chống thiên tai, có thể phần nào hình dung những gì đã xảy ra trên toàn quốc trong năm 2020. Cụ thể, 20 trận lũ quét, sạt lở đất diễn ra khắp cả nước làm 131 người chết và mất tích, 89 người bị thương. Trong đợt bão, mưa lũ liên tiếp tháng 10.2020, những tỉnh bị thiệt hại nặng là các tỉnh khu vực miền Trung với 111 người chết, mất tích, cho thấy mức độ dị thường, khó dự báo của loại hình thiên tai này.

Phần lớn các trận lũ quét đều xảy ra ở khu vực miền núi hẻo lánh, dân cư thưa thớt, có những trận lũ quét xảy ra với sức tàn phá lớn gây tổn thất về tính mạng và tài sản của nhân dân, đặc biệt là những hộ dân sống ở các thung lũng sông. Mức độ cảnh báo rủi ro thiên tai được kích hoạt ở cấp cao nhất trong đợt bão lũ năm 2020, hiện trạng của nhiều bản làng sau bão lũ thực sự trở thành nỗi ám ảnh về thiên tai đến thời điểm hiện tại.

Nhận diện và tìm kiếm giải pháp

Chủ tịch UBND tỉnh Lê Trí Thanh thông tin, ngay sau bão, lũ, các ngành, các cấp của tỉnh đã kịp thời lãnh đạo, chỉ đạo, triển khai quyết liệt công tác ứng phó, cứu hộ cứu nạn, kịp thời chia sẻ khó khăn với các gia đình bị thiệt hại và chỉ đạo công tác khắc phục hậu quả thiên tai. Các cấp ủy Đảng, chính quyền và các tổ chức chính trị - xã hội đã chủ động tuyên truyền, vận động nhân dân phát huy truyền thống tương thân, tương ái cùng chia sẻ, giúp đỡ nhau chung tay khắc phục hậu quả, sớm ổn định cuộc sống. Ngân sách địa phương cùng nguồn xã hội hóa đã được huy động hiệu quả để hỗ trợ sửa chữa nhà cho người dân, xây dựng nhà tạm đối với những hộ có nhà sập, trôi, sửa chữa, khôi phục các cơ sở y tế, trường học, điện, nước sạch sinh hoạt, đường giao thông, thủy lợi... đảm bảo sản xuất, sinh hoạt của người dân trở lại bình thường, tuyệt đối không để xảy ra tình trạng người dân bị đói, rét, không có chỗ ở trong dịp Tết Nguyên đán Tân Sửu 2021. Địa phương đang tiếp tục rà soát, chủ động di dời dân ra khỏi các khu vực nguy hiểm, nguy cơ mất an toàn cao, nhất là khu vực bị ảnh hưởng mưa lũ vừa qua, khu vực có nguy cơ xảy ra sạt lở đất, lũ ống, lũ quét.

Đó gần như chỉ là những giải pháp trước mắt của hầu hết các tỉnh trên địa bàn miền Trung. Hiện, vẫn chưa có một nghiên cứu tổng thể, đề xuất được các giải pháp kỹ thuật khả thi để giảm thiểu lũ quét, sạt lở tại khu vực nhằm phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. TS.Đặng Việt Dũng - Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam cho hay, hội thảo “Thiên tai lũ quét, sạt lở đất ở khu vực miền Trung, nguyên nhân và giải pháp giảm thiểu” với sự tham dự của đông đảo đại biểu các bộ ngành Trung ương, lãnh đạo chính quyền, sở ban ngành các địa phương khu vực miền Trung và các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực phòng chống thiên tai ở Việt Nam sẽ phác thảo giải pháp phòng chống hiệu quả; chia sẻ kinh nghiệm về tổ chức bộ máy, lực lượng, cơ chế điều phối của các bộ, ngành, địa phương đối với công tác phòng chống lũ quét, sạt lở đất.

“Cùng với việc giới thiệu những kết quả nghiên cứu về ứng dụng công nghệ tiên tiến phục vụ công tác giám sát, cảnh báo lũ quét, sạt lở đất như ảnh vệ tinh, công nghệ AI, IOT, WSN…, hội thảo cũng sẽ tập trung đề xuất giải pháp phòng, chống nhằm giảm thiểu thiệt hại. Những tham luận tại hội thảo sẽ là nguồn tài liệu tham khảo có giá trị cũng như độ tin cậy cao liên quan đến vấn đề lũ quét, sạt lở đất” - TS.Đặng Việt Dũng chia sẻ.