Lưỡi cày - tờ báo đầu tiên của Đảng bộ tỉnh Quảng Nam

Ngày 28.3.1930 Đảng bộ tỉnh Quảng Nam thành lập. Nhằm tập hợp, gây ảnh hưởng, thanh thế của Đảng trong quần chúng nhân dân, Tỉnh ủy chủ trương tổ chức nhiều hình thức tuyên truyền, cổ động sâu rộng, trong đó có việc xuất bản báo Lưỡi cày.

Trong cuốn “Lịch sử Đảng bộ Quảng Nam (1930 - 1975)”, do Tỉnh ủy Quảng Nam - Thành ủy Đà Nẵng xuất bản năm 2006, có ghi: “Cũng trong thời gian này, ở Quảng Nam, tờ báo Bẻ xiềng của Xứ ủy Trung kỳ đã được bí mật lưu hành. Tỉnh ủy Quảng Nam ra báo Lưỡi cày, Thị ủy Đà Nẵng ra báo Còi nhà máy”. Như vậy, tháng 5.1930 đánh dấu mốc ra đời báo Lưỡi cày - tờ báo đầu tiên của Đảng bộ tỉnh Quảng Nam”.

Cưới giả che mắt địch

Lúc bấy giờ Tỉnh ủy giao đồng chí Trần Đại Quả chủ trì việc biên tập và ấn loát. Đồng chí Trần  Kim Bảng chịu trách nhiệm soạn thảo nhiều tài liệu để tuyên truyền giáo dục khác nh­ư: “Hỏi đáp về chủ nghĩa cộng sản”, vẽ các ký họa có nội dung đả kích bọn quan lại Nam triều... Thời gian này, do yêu cầu in báo và truyền đơn ngày càng nhiều, Tỉnh ủy xây dựng cơ sở in bí mật tại Hội An. Lúc đầu, cơ sở in đặt tại nhà một cơ sở cách mạng, sau đó chuyển qua khu mả vôi ở Trường Lệ. Có lúc đồng chí Phan Văn Định dùng nhà kho của Tòa Công sứ Pháp để in ấn. Để che mắt bọn mật thám và đảm bảo bí mật, Tỉnh ủy chỉ đạo tổ chức đám cưới giả giữa chị Trần Thị Dư và anh Nguyễn Lộc.

Sự kiện này, trong cuốn “Buổi đầu gieo hạt” - do Ban Tuyên giáo Thành ủy Đà Nẵng tổ chức biên soạn có ghi: “Lúc bấy giờ chúng tôi đã có cơ quan của Tỉnh ủy. Đấy là một căn nhà tranh hai gian, bên trong ngăn một cái buồng để làm chỗ ấn loát - nằm lẫn trong khu lao động, ít người để ý. Trụ sở cơ quan chủ yếu dùng làm nơi ấn loát tài liệu, là địa chỉ liên lạc của Tỉnh ủy. Lúc đầu chúng tôi định bố trí nữ đồng chí Dư và đồng chí Lắm ở đó để trực và làm công việc cơ quan, nhưng đồng chí Lắm thấy mình là người cùng phố, ở với chị Dư không tiện. Chọn ai ở với chị Dư cho dễ che mắt mật thám? Thật là khó. Công việc lúc ấy bề bộn, gấp rút. Sau đồng chí Lắm nói với đồng chí Trần Cần - anh ruột chị Dư: Nên đưa một đảng viên từ xa tới ở với chị Dư. Người ấy phải biết nghề trong phố. Và cần tổ chức một lễ cưới giả để đánh lừa bọn Pháp”.

Trong ngôi nhà bí mật này, Tỉnh ủy bố trí một buồng riêng để đồng chí Trần Đại Quả và các đồng chí Tỉnh ủy viên làm nơi in báo Lưỡi cày. Còn đồng chí Trần Thị Dư được Tỉnh ủy giao nhiệm vụ liên lạc với Xứ ủy Trung kỳ ở Đà Nẵng để nhận các mẫu in và phân phát tài liệu, truyền đơn cho các đầu mối cơ sở đảng trong tỉnh. Vì vậy, việc in ấn được tiến hành một cách thuận lợi.

Truyền đơn, báo Lưỡi cày được in với số lượng lớn và phân phát ngay cho cơ sở, đảng viên để rải các nơi trong nội thị Hội An và các huyện, phủ. Mặc dù từ trước ngày 1.5, bọn mật thám đề phòng nghiêm ngặt nhưng việc truyền đơn, cờ búa liềm xuất hiện ngay trên các đường phố, nhất là ở các cửa công sở, hãng buôn, cổng nhà đèn, Chùa Cầu cũng như ở các phủ, huyện Quế Sơn, Duy Xuyên, Điện Bàn… đã làm cho bọn địch hết sức hoang mang. Trong đợt tuyên truyền này, đồng chí Phan Văn Định nhận trách nhiệm đi rải truyền đơn ở trước nhà máy đèn, cạnh chùa Ông Bổn ở Hội An. Lợi dụng lúc lái xe cho Công sứ Pháp vào Tam Kỳ, đồng chí rải truyền đơn dọc đường 1, làm cho Tri phủ Tam Kỳ ngỡ ngàng, lúng túng đối phó.

Cánh tay nối dài của Đảng

Cờ Đảng và truyền đơn cách mạng xuất hiện nhiều nơi trong tỉnh vào dịp kỷ niệm ngày Quốc tế Lao động (1.5) đã gây nên tiếng vang lớn, tạo được sự chú ý của các tầng lớp nhân dân trong tỉnh. Mọi người bàn tán xôn xao. Ở Hội An bà con nói với nhau về tài “xuất quỷ nhập thần của cộng sản”. Thực dân Pháp và tay sai tỏ ra lo sợ và tìm cách đánh phá phong trào cách mạng. Thấy được khả năng cách mạng trong các tầng lớp nhân dân, Tỉnh ủy chủ trương phát hành báo Lưỡi cày với số lượng nhiều hơn, đối tượng tuyên truyền cũng rộng hơn. Nội dung và hình thức tuyên truyền rất cụ thể, phù hợp với khả năng nhận thức của quần chúng; dựa vào nội dung báo Lưỡi cày để giải thích các chủ trương của Đảng cho quần chúng…

Tức tối trước sự lớn mạnh của phong trào cách mạng ở Quảng Nam, ngày 20.10.1930, địch tiến hành đợt khủng bố lớn. Đồng chí Trần Đại Quả phụ trách tuyên truyền bị bắt, Cơ quan Tỉnh ủy bị lộ, cơ sở in báo Lưỡi cày lọt vào tay mật thám khi đang in số báo thứ 9.

Qua vụ bể vỡ này, tổ chức đảng và phong trào cách mạng ở Quảng Nam đứng trước một thử thách rất lớn. Tuy vậy, do ảnh hưởng của Đảng đã khá sâu trong quần chúng nhân dân sau những đợt mít tinh, tuyên truyền nêu trên, nhất là vai trò của tờ báo Lưỡi cày, nên một số hội viên Công hội đỏ, Nông hội đỏ còn lại đã tạm thời phân tán khắp nơi chờ qua đợt khủng bố để về lại địa phương hoạt động.

Mặc dù chỉ tồn tại trong thời gian từ tháng 5 đến tháng 10.1930, nhưng tờ báo Lưỡi cày đã góp phần tích cực trong tuyên truyền, cổ động phong trào cách mạng Quảng Nam trong những ngày đầu Đảng bộ tỉnh được thành lập.

*
*                  *

Tính từ tờ báo Lưỡi cày của tỉnh Đảng bộ Quảng Nam ra đời đến tờ báo Quảng Nam ngày nay, báo Đảng Quảng Nam đã trải qua chặng đường lịch sử 90 năm. Chín mươi năm ấy, là chặng đường tranh đấu đầy gian khổ hy sinh của chiến sĩ, đồng bào đất Quảng dưới ngọn cờ vẻ vang của Đảng. Báo Đảng đã sát cánh cùng lịch sử, phản ánh những bư­ớc đi của lịch sử cách mạng, là tiếng nói của Đảng bộ, của nhân dân Quảng Nam. Khi bí mật, lúc công khai, khi liên tục, lúc gián đoạn; song dẫu tồn tại, phát triển dưới những tên gọi khác nhau, bằng bất kể hình thức nào, báo Đảng Quảng Nam vẫn luôn có mặt trong những thời khắc cam go, quyết liệt và oanh liệt nhất của quân dân đất Quảng, thực sự là niềm cổ vũ động viên toàn Đảng, toàn quân, toàn dân vượt qua gian nguy thử thách để chiến đấu giải phóng và xây dựng quê hương, đồng thời là vũ khí sắc bén để đấu tranh với các thế lực thù địch, chống phá Đảng, Nhà nước ta.