Mèo trong "Đám cưới chuột" tốt hay xấu?

Sở dĩ “Đám cưới chuột” nổi tiếng là do quan niệm vẫn được lưu hành xưa nay. Nhiều người cho rằng, ẩn ý của tấm tranh này muốn mượn hình ảnh mèo và chuột trong tranh để châm biếm giai cấp thống trị trong xã hội vương quyền ngày trước.

Bằng hình thức ẩn dụ, các tác giả dân gian đã nhân cách hóa hình ảnh, đưa chú mèo vào “vai ác”, đại diện cho thế lực cường quyền chuyên bóc lột, nhận hối lộ để quên đi trọng trách xã hội của mình.

Một khi đã như vậy, lũ chuột sẽ được nước lấn tới và gây hại cho cuộc sống nhiều hơn. Với cách diễn giải này, vô tình mèo trở thành tội đồ, mang tiếng oan không bao giờ rửa được.

Khi phân tích kỹ tấm tranh dưới góc nhìn của những nghệ sĩ tạo hình thì có thể ẩn ý đề cập ở trên không thực sự như vậy. Các cụ ngày xưa đều thấu hiểu được lẽ “cộng sinh” của tạo hóa. Vẫn biết mèo là thiên địch của chuột, nhưng họ đều hiểu rằng nếu một loài bị triệt tiêu, loài kia sẽ phải triệt tiêu theo, hoặc sẽ gieo đại họa.

Hệ thống triết lý sống của người Việt từ muôn đời vẫn là tư tưởng trung dung, anh sống được, tôi sống được, cho dù là thiên địch. Bởi vậy, hàm ý ban đầu của tác giả tạo hình có thể là chuyển tải ý niệm về sự tương tác, cộng sinh của muôn loài trong cuộc sống. Đồng thời hình tượng chú mèo trong tranh tuy có đưa tay ra, nhưng không thể hiện sự từ chối hay nhận quà của lũ chuột, là một ẩn ý.

Phải chăng, hình ảnh này là sự cảnh báo đến những ai có địa vị chớ lỡ tay nhúng chàm, quên đi trách nhiệm của mình, tiếp tay cho những kẻ gây hại xã hội. Cũng từ hình tượng trên, nên chăng cần xem lại “vai ác” mà chú mèo vô tình bị khoác vào từ bao lâu nay. Nếu từ chối nhận quà của chuột thì mèo vẫn giữ được trách nhiệm thiên phú của mình và thực tế chứng minh muôn đời mèo vẫn cứ là loài thiên địch của chuột.