Mong ước thông qua cuốn sách nhỏ…

Khắc họa chân dung qua ngòi bút

“Núi rộng sông dài” là tập bút ký chân dung viết về các “danh tướng và võ tướng”, các “danh nhân và văn nhân”. Phần “danh tướng và võ tướng” gồm chín vị tướng lĩnh nổi tiếng: Võ Nguyên Giáp, Trần Nam Trung, Huỳnh Thủ, Hoàng Thế Thiện, Lê Nam Phong, Huỳnh Kim, Trần Văn Nghiêm, Mai Xuân Vĩnh và Đào Văn Lợi.

Viết bút ký chân dung về các vị tướng lĩnh, tôi có cảm giác tác giả như người “đi trên dây”, phải có thực tài mới thành công. Nếu bám vào cuộc đời và sự nghiệp của họ, dễ trở thành những trang văn học sử, không có gì mới lạ.

Nếu chọn những khúc ngoặt bất ngờ, những quyết định táo bạo trong cuộc đời binh nghiệp của họ sẽ ly kỳ gay cấn và hấp dẫn đấy, nhưng lại nghèo về hàm lượng văn chương.

Rất mừng là tác giả đã biết chọn những chi tiết đắt giá, biết tiếp cận nhân vật theo hướng hợp lý và kể chuyện bằng giọng thâm trầm nên đã vẽ được chân dung các vị tướng lĩnh một cách chân thực, sống động và gần gũi với cuộc đời thường.

Văn chương Nguyễn Minh Ngọc có sức hấp dẫn người đọc bởi lối dẫn dắt câu chuyện dung dị, giàu hình ảnh. Điều đó thể hiện rõ qua phần “danh nhân và văn nhân” trong tập “Núi rộng sông dài”.

13 nhân vật được tác giả tìm hiểu kỹ càng qua tư liệu, qua các bài viết trên báo chí, qua người thân bạn bè của họ, rồi tác giả nghiền ngẫm và phác họa chân dung họ bằng ngôn từ một cách sinh động, mỗi người một vẻ. Nguyễn Công Trứ và Nguyễn Đình Chiểu. Tố Hữu và Kim Lân. Thôi Hữu và Giang Nam. Nguyễn Thi và Xuân Sách. Hoàng Nhuận Cầm và Lưu Quang Vũ…

Vì sao Nguyễn Công Trứ được dân chúng ở hai huyện Kim Sơn - Ninh Bình và Tiền Hải - Thái Bình lập sinh từ (thờ sống) ông? Tác giả cho biết: “Công lao “dời non lấp biển” của Nguyễn Công Trứ không có gì khác ngoài việc lo sinh kế cho dân” (Trông về Ngàn Hống, nhớ Uy Viễn tướng công). Nguyễn Đình Chiểu là tác giả truyện thơ “Lục Vân Tiên” và “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc”.

Truyện thơ “Lục Vân Tiên” được lưu truyền và phổ biến rộng rãi bởi tính đại chúng. Còn với “Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc”, tác giả nêu rõ nguyên do: “Nét độc đáo và đặc sắc ở Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc là bên cạnh các điển tích được sử dụng thuần thục, chứng tỏ học vấn uyên thâm, Nguyễn Đình Chiểu còn dùng nhiều ngôn ngữ và chi tiết của đời sống thường nhật, mà lạ thay nó có sức lay động rất mãnh liệt” (Ngọn Thái Sơn vòi vọi).

Góc nhìn mới lạ

Tìm tòi, khám phá và phát hiện những điều mới lạ ở các văn nhân như dịch giả Đào Xuân Quý (Khi bóng chiều xuống núi), nhà thơ Giang Nam (Từ ngọn nguồn quê hương), nhà văn Xuân Sách (Người về “Phía núi bên kia”), nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm (Nhớ mãi “Sông Thương tóc dài”), nhà văn Trần Thanh Phương (Người “gom nhặt bụi vàng”)…, tác giả đã đọc các tác phẩm của họ, những bài viết về họ, nghe người thân, bạn bè kể về họ.

Ngoài ra, tác giả còn gặp gỡ chuyện trò với họ để có cái nhìn khách quan khi phác thảo chân dung họ. Đó là cách làm việc nghiêm túc và khoa học, cẩn trọng và kỳ công, vì thế những bút ký chân dung trong tập “Núi rộng sông dài” có sức lôi cuốn hấp dẫn người đọc.

Lưu Quang Vũ là nhà thơ, nhà viết kịch tài hoa nhưng yểu mệnh. Đặc biệt, cuộc đời ông lắm gian truân lận đận bởi những cuộc tình khó gọi thành tên nhưng chính vì điều đó mà ông có những bài thơ tình tuyệt hay, được bạn đọc yêu thơ chép vào sổ tay và học thuộc lòng.

“Anh biết tình yêu không phải vô biên/ Như tia nắng, chúng mình không sống mãi/ Như câu thơ, chắc gì ai đọc lại/ Ai biết ngày mai sẽ có những gì”. Với đoạn thơ ấy, theo Nguyễn Minh Ngọc, “Rất chân thành và cũng chẳng mảy may tiêu cực. Ấy là một cái nhìn điềm tĩnh, một sự ngẫm ngợi rất biện chứng”. Quả là một phát hiện chân xác và thú vị.

Khi đọc tập bút ký chân dung “Núi rộng sông dài”, nhà văn Thanh Quế đã có những nhận xét sắc sảo, xin được trích một đoạn để thay cho lời kết: “Đó là những con người mà anh hằng kính trọng và yêu mến.

Nhà văn một thời từng mặc áo lính này mong ước thông qua cuốn sách nhỏ, người đọc, nhất là các bạn trẻ, hãy yêu thương gắn bó hơn với đất nước, với nhân dân để trong mỗi suy nghĩ và hành động của mình, luôn đặt lợi ích của đất nước, của nhân dân lên trên lợi ích cá nhân và quan trọng hơn, mỗi người biết hướng tới những điều thiện”.