Một thoáng Tân Trào

“Mình về mình có nhớ ta
 Mái đình Hồng Thái, cây đa Tân Trào”.

Thời còn học trung học phổ thông, đọc bài thơ Việt Bắc của nhà thơ Tố Hữu, tôi cứ thầm ao ước một ngày nào đó sẽ được đến ATK - an toàn khu, để mục sở thị nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu đã nói trước Quốc dân đại hội Tân Trào: “…dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn, cũng phải kiên quyết giành cho được độc lập”. Cầu được, ước thấy. Mới đây, tôi có dịp về Tuyên Quang, thăm “thủ đô kháng chiến”.

Khu vực Tân Trào, huyện Sơn Dương, nơi có những địa danh đã đi vào lịch sử như lán Nà Nưa, đình Hồng Thái, cây đa Tân Trào… có phong cảnh khá nên thơ. Con suối nhỏ len chảy giữa thung lũng bằng phẳng và rộng thênh thang. Bên tả và bên hữu là núi non trùng điệp nối tiếp nhau trải dài vô tận. Hướng dẫn tôi tham quan “thủ đô kháng chiến”, Lò Thị Tâm - cô gái Tày có giọng nói dễ thương, giới thiệu cặn kẽ về khu di tích lịch sử ở quê hương mình. Qua báo chí, tôi cũng đã hiểu rõ “địa chỉ đỏ” mà tôi hằng ao ước được một lần hành hương. Vì thế, tôi vừa ngắm nhìn cảnh vật chung quanh, vừa khai thác những điều mình chỉ biết lơ mơ. Bất ngờ Lò Thị Tâm hỏi tôi: “Anh có biết vì sao ngày ấy, người dân nơi đây gọi Bác Hồ là “Ông Ké áo chàm”?”. Không đợi tôi trả lời, cô gái Tày cười bảo: “Hồi mới về Tân Trào (ngày 21.5.1945) Bác mặc bộ quần áo chàm đi cùng đồng chí Võ Nguyên Giáp. Bà con trong vùng không biết Bác là ai nên gọi bằng cái tên trìu mến “Ông Ké áo chàm”. Ông Ké - tiếng Tày, có nghĩa là ông Cụ”.

Chi hội Cựu chiến binh Báo Quảng Nam chụp ảnh lưu niệm bên mái đình Tân Trào. Ảnh: TAM MỸ

Khu di tích Tân Trào khá rộng, trong khi đó thời gian tham quan lại không nhiều, sau khi thăm cây đa Tân Trào và lán Nà Nưa, tôi quay về đình Hồng Thái. Sự kiện lịch sử xảy ra cách đây 70 năm được tái hiện trong câu chuyện kể. Hồi đó, 60 đại biểu ở ba miền đất nước cùng tụ hội về Tân Trào họp trong 2 ngày (16 và 17.8.1945) ở đình Hồng Thái để thông qua chủ trương của Việt Minh và thành lập Ủy ban Dân tộc giải phóng Việt Nam (tức Chính phủ lâm thời) do Bác Hồ làm Chủ tịch. Cái tên Chủ tịch Hồ Chí Minh chính thức xuất hiện từ đấy. Và 2 ngày sau, cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền về tay nhân dân nổ ra khắp nơi trong cả nước, làm nên Mùa thu Cách mạng 1945. Rồi ngày 2.9, tại Quảng trường Ba Đình - Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa, chấm dứt 80 năm lầm than nô lệ dưới ách thống trị của thực dân Pháp và xóa bỏ vĩnh viễn chế độ phong kiến. Trong tôi lại vang lên câu thơ Tố Hữu: “Lòng muôn dân rần rật lửa căm hờn/ Máu giải phóng sục sôi lòng nhân loại (…) Ngực lép bốn ngàn năm, trưa nay cơn gió mạnh/ Thổi phồng lên. Tim bỗng hóa mặt trời” (Huế tháng Tám).

Phía trước sân đình Hồng Thái có một phiến đá nhô lên khỏi mặt đất khoảng mười phân, dáng tròn, mặt bằng phẳng. Thấy lạ, tôi tò mò lại gần nhìn ngắm. Lò Thị Tâm cho tôi biết, đấy là “mâm đá trời” - nơi bày biện phẩm vật cúng bái thần linh mỗi khi dân làng tổ chức tế lễ. Vui chuyện, cô gái Tày có giọng nói dễ thương lại kể cho tôi nghe về “mâm đá trời” với Bác Hồ mà ít người biết đến. Dẫu bận bao công việc quốc gia đại sự nhưng Bác vẫn dành thời gian tìm hiểu về phong tục tập quán của người dân trong vùng. Biết “mâm đá trời” là vật thiêng ở đình Hồng Thái, vì vậy, sáng ngày 17.8.1945, Bác không đứng trên “mâm đá trời” mà đứng sát bên trái để đọc lời tuyên thệ của Chính phủ lâm thời trước Quốc dân đại hội Tân Trào. “Việc làm tế nhị của Bác không những thể hiện sự hiểu biết về phong tục tập quán, mà còn bày tỏ sự tôn trọng tín ngưỡng của người dân địa phương. Vì thế, “Ông Ké áo chàm” càng được bà con trong vùng yêu mến, kính phục” - Lò Thị Tâm bảo với tôi.

Được về thăm nơi Bác Hồ và Quốc dân đại hội Tân Trào bàn thảo, thống nhất chủ trương của Việt Minh và thành lập Chính phủ lâm thời để lãnh đạo nhân dân đứng lên “đánh Nhật, đuổi Tây”, làm nên Cách mạng tháng 8.1945, được nghe chuyện “mâm đá trời” với “Ông Ké áo chàm”, tôi càng thấy Bác vừa vĩ đại lại vừa gần gũi, sâu sát với dân. Từ chuyện “mâm đá trời”, tôi nghiệm ra học Bác và làm theo Bác từ những điều nhỏ nhặt nhưng lại có ý nghĩa sâu xa và sức lan tỏa lớn trong cộng đồng…