Một vé về tuổi hoa niên

1. Sau nhiều lần tìm kiếm, cuối cùng tôi đành phải buồn bã thừa nhận mình đã thất lạc những cuộn phim tư liệu từ thời mới vào nghề, hồi năm 1997. Bao nhiêu cuộn phim tư liệu, sau khi đã in tráng ra ảnh, tôi đều lựa chọn thêm một lần nữa và cất giữ cẩn thận trong túi xách màu xanh.

Để rồi thi thoảng lại mở túi xách, tháo nắp hộp nhựa trắng, nhẹ nhàng kéo đoạn phim ra, nhìn những mảng màu đen trắng xem nước thuốc có còn “tươi”… Vậy là những lần dọn nhà ở Tam Kỳ và Đà Nẵng, tôi đã bỏ quên túi xách màu xanh ấy ở đâu đó.

Những đồng nghiệp đàn anh đàn chị, và cả thế hệ của tôi kéo dài về sau thêm dăm bảy năm nữa, vẫn chưa quên cái thời chụp ảnh bằng máy cơ, tức máy ảnh hoạt động bằng cơ học, sử dụng phim.

Gặp nhau, nhắc lại, nhiều anh chị vẫn vẹn nguyên nỗi… ám ảnh. Mở nắp sau máy ảnh, lắp phim vào, dùng ngón tay lên phim. Rồi chỉnh khẩu độ, tốc độ. Rồi lắp đèn, nheo mắt. Rồi nhấn nút… Nhưng phải chờ đến khi tráng rửa phim, mới biết “đứa con” của mình thế nào.

Nhân vật trong bức ảnh liệu có bị nhắm mắt? Thiếu sáng hay thừa? Nét, hay nhòe?... Những phóng viên phụ trách mảng thời sự càng thêm ám ảnh, bởi thời gian và sự kiện không cho họ cơ hội để sửa sai.

In tráng phim cũng là một “công đoạn” đặc biệt. Là bởi, ai có kỹ thuật chụp ảnh tốt thì ít rủi ro hơn và ít ngốn phim. Còn với nhiều người, không chỉ nơm nớp lo mà còn vất vả đầu tư thời gian, công sức cho khâu tráng phim.

Thường là tráng xong, thấy phim nào đảm bảo chất lượng mới yêu cầu nhân viên tiệm ảnh nhấn nút để “sang ảnh” ra giấy. Từ bức ảnh in, lại scan lần nữa, nhưng đó là chuyện khác…

Phải như vậy, khoản “phí” cho mỗi bức ảnh mới giảm thiểu. Mà để được nhịp nhàng như vậy, giữa người chụp ảnh với thợ ở tiệm tráng rửa ảnh phải thật “thân thiết”. Tôi vẫn còn nhớ nụ cười ý nhị và thân thiện của các anh chị ở tiệm ảnh Anh Đức trên đường Phan Chu Trinh (Tam Kỳ) mỗi khi cẩn thận chọn từng lá phim.

Chuyện loay hoay rửa ảnh hồi ấy “áp dụng” chung cho mọi người. Còn nhớ trong một lần nhạc sĩ - nhà báo Vũ Đức Sao Biển (lúc đó công tác ở Báo Pháp luật TP.Hồ Chí Minh) về Quảng Nam, ông cũng nhờ tôi chở đến tiệm ảnh Anh Đức để tráng rửa phim.

Dọc đường đi, ông có hỏi thăm về tác giả Huỳnh Ngọc Chiến và ngỏ ý muốn gặp nhau. Số là hồi ấy anh Huỳnh Ngọc Chiến vẫn đang ở Tam Kỳ và gây chú ý với loạt tiểu luận về kiếm hiệp Kim Dung đăng trên tạp chí Kiến thức ngày nay, sau này in thành cuốn “Lai rai chén rượu giang hồ”.

Nên chi, người viết nhiều về mảng đề tài này như chú Vũ Đức Sao Biển (cũng in thành cuốn “Kim Dung giữa đời tôi”) đương nhiên có chỗ liên tài. Mới đó, mà giờ cả hai đều đã là người thiên cổ…

2. Không chỉ riêng ảnh báo chí mới cực nhọc. 25 năm trước, chuyện gửi bài về tòa soạn cũng “trần ai” không kém.

Nếu có bạn đọc nào đó sinh từ năm 1997 trở về sau tình cờ đọc đến những dòng chữ này, hẳn sẽ rất ngạc nhiên. Phóng viên ở xa, thì cứ gõ bài trên laptop, thậm chí dùng điện thoại thông minh, rồi gửi bài qua email hoặc nhập lên tòa soạn điện tử, lên tài khoản CMS cá nhân, có gì mà phải than khổ? Xin thưa, ngày ấy làm gì đã có mấy “món” hiện đại đó.

Nếu đang ở tòa soạn, phóng viên cặm cụi viết tin - bài lên một mặt giấy A4, công việc tiếp theo sẽ do kỹ thuật viên đánh máy. Nếu ở xa, phóng viên phải thêm một công đoạn nữa: tìm đến bưu điện gần đó, fax về. Nỗi khổ không chỉ riêng với người viết.

Tôi vẫn nhớ các kỹ thuật viên ở tòa soạn hễ có tín hiệu fax là vội vàng xử lý. Mắt đọc, tay lướt nhanh trên bàn phím. Các chị vừa đọc, vừa “dịch”, vừa gõ. Bởi mỗi người một kiểu chữ, và thường viết vội. Họ có thể vừa gửi từ một bưu điện nào đó dọc quốc lộ 1, hoặc mới kịp ra khỏi rừng và hí hoáy viết…

Những ai đã từng fax tin bài về tòa soạn Báo Quảng Nam thời ấy, liệu có phải chúng ta đang “nợ” các chị gõ tin bài lên máy tính ở tòa soạn một lời cảm ơn?

3. Theo thời gian, nỗi lo cũng vơi dần với các đồng nghiệp khi các dòng máy ảnh bán tự động, tự động lần lượt ra đời. Bây giờ, đôi khi chỉ cần chiếc điện thoại thông minh cũng đủ ghi hình, ghi âm, quay video sắc nét và mỗi phóng viên tác nghiệp đa phương tiện cứ như một “tòa soạn di động”.

Nhưng càng tiện lợi, càng nhớ những ngày đầu nhiều thiếu thốn và tự dưng nghĩ đến chiếc vé trong truyện dài “Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ” của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh.

Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh cẩn thận “ghi chú” rằng, ông viết cuốn sách này không dành cho trẻ em, mà viết cho những ai từng là trẻ em. Đúng là chuyện khởi đi từ quãng 8 - 9 tuổi của các nhân vật như cu Mùi, con Tí sún, thằng Hải cò…

Đành rằng chiếc vé hạng trung đi tuổi thơ kia bị người bán vé hững hờ khe khẽ đáp “hôm nay hết vé!” như những câu thơ Robert Rojdesvensky trích đăng ở cuối truyện, nhưng chiếc vé trên cuốn truyện dài xem như đã xuất bán.

Còn với những đồng nghiệp của 25 năm trước, không biết họ vẫn muốn mua một chiếc vé về tuổi hoa niên, về với một thời tác nghiệp cơ cực nhưng ký ức đằm sâu?

Và biết đâu, cũng như câu thơ kế tiếp của Robert Rojdesvensky thôi, dù cho hết vé, dù không biết sẽ hỏi đường đến tuổi thơ ở đâu, thì không phải ai muốn đều cũng quay về được.

“Nhưng chúng tôi không trở lại,/ Đừng chờ!/ Trái đất nhiều đường./ Từ thành phố Tuổi Thơ/ Chúng tôi lớn,/ Đi xa…”. (Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ, NXB Trẻ 2011, trang 217).

Tuổi hoa niên kia chỉ thoáng qua thôi, tôi không xin một vé để đi (hay để về) nữa. Vì thời gian đã đằng đẵng trôi, ngót một-phần-tư-thế-kỷ…