Ngẫm về chữ an toàn

Tiếng Việt, trong phạm vi ảnh hưởng từ gốc Hán, sử dụng chữ an toàn (安全) để chỉ hiện trạng bình ổn tròn vẹn của mỗi sự việc, vấn đề.

Chữ an (安) được tạo ra kiểu hội ý, với bộ Miên (宀 mái nhà) ở trên và bộ Nữ (女 đàn bà) ở dưới. Người xưa cắt nghĩa, trong nhà có người phụ nữ lo toan mọi việc, ấy là an, ổn định, không có sự cố xấu nào. Cũng có một số cách giải thích khác mang tính châm biếm đùa cợt, song chung quy, nghĩa chữ an là sự yên ổn.

Chữ toàn (全), cũng được tạo theo hình thức hội ý, phía trên là bộ Nhân (人 con người) phía dưới là bộ Vương (王 vua chúa), chỉ theo nghĩa ai là người có thể quyết định được mọi việc, như một vị vua, thì đấy là tròn vẹn tươm tất, không có dị biến nào ngoài ý muốn. Chữ Hán hiện đại xếp chữ Toàn vào bộ Nhập (入 đi vào) cũng hàm nghĩa mọi việc được thu xếp tròn vẹn tức là toàn.

Hợp hai chữ này, từ an toàn được “đóng khung” trong nghĩa tròn vẹn yên ổn, thể hiện trước hết là việc định vị rõ vấn đề (an) và xử lý bao quát vấn đề (toàn). Nếu không định vị rõ vấn đề, chưa thể an. Nếu chưa tính toán tròn vẹn mọi việc, mọi khả năng xảy ra, chưa thể toàn. Mọi vấn đề, mọi khả năng ở đây, là liên quan đến toàn bộ quá trình, từ quá khứ đến dự báo tương lai.

An toàn đường thủy Hội An, như thực tế tai nạn đã xảy ra, vậy là không thực sự an toàn. Bởi sự việc trước đây đã từng xảy ra, gây hậu quả nghiêm trọng, lại không được cảnh báo, rút kinh nghiệm để phòng tránh về sau, trách nhiệm ấy cần được định rõ. Nếu đã có những cảnh báo nhắc nhở từ quá khứ, mà hiện tại người thực hiện không chú tâm để lặp lại, thuộc về thái độ chủ quan, cũng là sự việc đáng chú ý.

Mở rộng ra, đặt hai chữ an toàn vào công tác quản lý, vận hành, giám sát, dự báo về giao thông đi lại, và việc mở cửa du lịch đón cơ hội chuyển biến sau đại dịch, thật sự là điều rất cần thiết. Tuy nhiên, mong muốn ấy nhất định không nên tách khỏi yêu cầu an toàn. Dịch bệnh chưa kiểm soát tốt, chưa thể coi là an toàn. Các khâu quản lý mở cửa, đánh giá tình hình năng lực thực thụ của các tổ chức kinh tế, xã hội còn chưa chu tất, cũng là chưa thể an toàn... Và quan trọng nhất, suốt quá trình đánh giá, theo dõi ấy, thái độ triển khai của mọi đơn vị, mọi tổ chức như thế nào, có quán xuyến hết mọi trường hợp, khả năng hay không, cũng là nhân tố quyết định an toàn.

Một khi tình hình mọi mặt chưa quây kín được chu tất, các khả năng nguy cơ vẫn xảy ra, thì hai chữ an toàn, nhất định vẫn cần được cân nhắc, mới tránh khỏi những sự cố đáng tiếc, tổn thương, như sự cố tàu du lịch Hội An vừa qua.