Zalo Báo Quảng NamGửi bình luận
(QNO) - Báo Quảng Nam điện tử trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc bài viết của Nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình - bài đăng trên báo Nhân dân điện tử:
Bước vào năm Đinh Dậu, đất nước ta và nhân dân ta đang đứng trước những thách thức và cơ hội. Tôi có một số suy nghĩ, xin chia sẻ cùng bạn đọc:
1. Thực trạng tình hình đất nước
Sau 30 năm thực hiện đường lối đổi mới, đất nước đã thu được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử, vượt qua khủng hoảng, thoát khỏi tình trạng kém phát triển, trở thành nước đang phát triển có thu nhập trung bình.
Nhưng hiện nay, ta đang đứng trước những khó khăn, thách thức ngày càng lớn do nội lực không đủ mạnh, phát triển chậm, sức cạnh tranh yếu kém, trong lúc đó, tình hình thế giới diễn biến phức tạp, quá trình toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.
Nếu không vượt qua thử thách trước mắt trong vài năm tới, chúng ta càng tụt hậu, thậm chí những thành quả của bao nhiêu năm chiến đấu, xây dựng sẽ mất đi.
Tình hình đất nước chúng ta đến nay ra sao? Ta đang ở đâu giữa sự phát triển của khu vực và thế giới? Tại sao chúng ta phát triển chậm, không xứng với tiềm năng? Ta phải làm gì để vượt qua thử thách?
Đó là một loại câu hỏi đòi hỏi nhân dân ta, trước hết là lãnh đạo phải có câu trả lời. Đại hội XII của Đảng đã nhận định rõ tình hình và đặt ra nhiều vấn đề, nhiệm vụ quan trọng.
Nhiệm vụ trước mắt của đất nước vừa to lớn, vừa nặng nề. Trong những năm qua, chúng ta đã xác định rõ hai nhiệm vụ chiến lược: xây dựng và bảo vệ đất nước, với những mục tiêu và nhiệm vụ lớn là đưa đất nước ta trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại và kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ. Nhiệm vụ cách mạng đòi hỏi chúng ta phải xây dựng đất nước thật sự độc lập, không những về chính trị mà cả về kinh tế, ngoại giao, an ninh, quốc phòng. Muốn vậy, đất nước phải phát triển, nội lực phải mạnh, không phải chỉ vượt khỏi tình trạng nước kém phát triển, không chỉ là nước thu nhập trung bình mà phải là nước phát triển không thua kém các nước khác, có sức cạnh tranh, đem lại vị thế cho đất nước và cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc cho nhân dân.
Đất nước chúng ta phải có đủ sức mạnh vật chất và tinh thần để bảo vệ chủ quyền quốc gia, toàn vẹn lãnh thổ. Trên cơ sở một nước phát triển cao, bền vững, ngày càng lớn mạnh, chúng ta mới có điều kiện hướng tới chủ nghĩa xã hội (CNXH).
2. Thực tế trong 40 năm qua, sau khi giải phóng miền nam, thống nhất đất nước, đường lối xây dựng và phát triển đất nước như thế nào?
Chúng ta bước vào giai đoạn mới trong những điều kiện khách quan hết sức khó khăn với hậu quả chiến tranh rất nặng nề, phe XHCN không còn, thế giới đang trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba với tốc độ phát triển rất nhanh chóng, hiện đại để bước vào toàn cầu hóa sâu rộng. Chúng ta phải đi sau ở xuất phát điểm rất thấp và trong thế cạnh tranh yếu kém.
Trước những khó khăn to lớn trong những năm 80 của thế kỷ 20, khi khủng hoảng kinh tế- xã hội trầm trọng, Đảng ta đề ra đường lối đổi mới với những điều chỉnh quan trọng trong chính sách kinh tế. Nhờ đó, chúng ta đã đạt được một số thành tựu đáng kể. Thế nhưng, theo tôi, phải thấy rằng đường lối đổi mới của chúng ta chủ yếu tập trung vào đổi mới cơ chế quản lý, chưa phải là cuộc đổi mới toàn diện, đồng bộ.
Tiếp sau đó, Đảng đã đề ra nhiều chủ trương về kinh tế đúng như đường lối kinh tế thị trường định hướng XHCN, vấn đề xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ đồng thời hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng... Tuy nhiên, các chủ trương này không được làm rõ về nội dung cụ thể, đưa đến cách hiểu “chung chung”, và nhất là không được thể hiện thành chiến lược, những chính sách đúng đắn, thậm chí có những sai lệch, hay không được xây dựng bằng những chương trình, kế hoạch, biện pháp thực hiện cụ thể, nhất là ở cấp bộ, ngành hay địa phương. “Kinh tế thị trường” vận hành theo quy luật của nó. Còn “định hướng XHCN” thuộc một phạm trù chính trị, có yêu cầu và quy luật riêng. Do vậy, chúng ta còn có phần lúng túng trong chủ trương, chính sách, đặc biệt là trong thể chế hoạt động trong lúc hội nhập quốc tế đặt quy luật thị trường đầy đủ là nguyên tắc chung.
Đảng chủ trương xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ, đồng thời tích cực chủ động hội nhập quốc tế với định hướng lớn “đẩy mạnh hội nhập trên cơ sở phát huy tối đa nội lực, gắn kết chặt chẽ và thúc đẩy quá trình nâng cao sức mạnh tổng hợp, năng lực cạnh tranh, lấy hội nhập kinh tế là trọng tâm” trong mục tiêu “bảo đảm lợi ích tối cao của quốc gia- dân tộc”.
Để thực hiện được chủ trương này cần có những chiến lược về kinh tế dài hạn, trung hạn và ngắn hạn cụ thể qua các kỳ Đại hội Đảng 5 năm một lần. Chiến lược phát triển kinh tế nhất thiết phải bám sát cương lĩnh của Đảng và các nghị quyết của Đại hội Đảng, phải thể hiện và cụ thể hóa chủ trương, đường lối thành kế hoạch cụ thể được tính toán khoa học, có cơ sở thực tiễn, từ đó mới có thể từng bước xây dựng nền tảng kinh tế vững chắc cho đất nước, tránh bị lệ thuộc, không để rơi vào thế bị động, bất lợi.
Trước mắt, chúng ta phải giải quyết một số vấn đề cơ bản để sớm xây dựng nền tảng phát triển cho giai đoạn tiếp theo và từng bước tiến lên thực hiện mục tiêu lớn tổng quát “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.
Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XII đã xác định rõ quan điểm, định hướng đổi mới và những mục tiêu, chủ trương chính sách cụ thể. Đổi mới mô hình tăng trưởng là vấn đề cấp thiết để nâng cao tính tự chủ của nền kinh tế, nâng cao chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động và sức cạnh tranh của nền kinh tế, phát triển nhanh và bền vững toàn diện cả về kinh tế, xã hội và môi trường. Điều này còn có ý nghĩa đặc biệt quan trọng khi cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã chuyển mô hình tăng trưởng từ sử dụng tài nguyên và lao động sang sáng tạo và trí tuệ.
Những chủ trương, chính sách cụ thể mang tính đột phá chiến lược về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường, định hướng XHCN, tháo gỡ những trở ngại cho phát triển, phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội đồng bộ, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học - công nghệ mới và hội nhập cần được cụ thể hóa và tập trung thực hiện cho bằng được.
Những mục tiêu về phát triển văn hóa, giáo dục - đào tạo, thực hiện dân chủ và tiến bộ, công bằng xã hội, hoàn thiện và nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật, bảo vệ độc lập, chủ quyền quốc gia đòi hỏi phải được quán triệt, thực thi bằng những giải pháp rõ ràng, hợp lý.
Để có một nền kinh tế vững mạnh, độc lập, tự chủ, một vấn đề rất quyết định là phải thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đưa nước ta nhanh chóng trở thành nước công nghiệp thật sự. Đây phải là vấn đề then chốt khi đặt vấn đề kinh tế là trọng tâm.
Đảng thấy vấn đề từ lâu và đã đề ra mục tiêu đến năm 2020 Việt Nam cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Do điều kiện và nhiều lý do, mục tiêu quan trọng này chưa thực hiện được. Chúng ta đề ra mục tiêu có tính định hướng mà thiếu chính sách và kế hoạch thực hiện cụ thể, không huy động được mọi nguồn lực cho nhiệm vụ trọng tâm này và đặc biệt là ta đã bị lỡ cơ hội để tiếp cận và bắt kịp sớm cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba và trong suốt năm thập kỷ phát triển của nó. Vì vậy, sau 30 năm đổi mới, chúng ta chưa trở thành một nước công nghiệp để có nền tảng cơ bản cho việc tiếp nhận cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0) mới bắt đầu từ năm 2011 và đang lan tỏa nhanh với những thay đổi rất cơ bản về mô hình phát triển với các ngành công nghệ cao hoàn toàn mới, sáng tạo, thông minh, người máy… Thách thức rất lớn đang đặt ra đối với đất nước ta là làm sao tiếp cận được và phát huy hiệu quả của CMCN 4.0 để đi vào ngay các lĩnh vực công nghệ mới, từ đó đẩy nhanh tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và thu hẹp khoảng cách phát triển trong vòng 10, 20 hay 30 năm tới. Bên cạnh đó, muốn tăng trưởng lên bao nhiêu lần, thu nhập bình quân GDP đầu người lên đến mức nào, chúng ta cần xác định rõ các nguồn lực, vốn và nhân lực cả trong nước và ngoài nước làm cơ sở cho những mục tiêu này và các biện pháp, chính sách cụ thể trong thực hiện.
Một điều cũng cần phải làm rõ là nói công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH) là không chỉ nói về công nghiệp theo nghĩa hẹp chỉ là một ngành hay lĩnh vực, mà cần hiểu rằng chúng ta phải làm sao chuyển đổi một cách tổng thể từ nền văn minh nông nghiệp trước đây lên nền văn minh công nghiệp và hậu công nghiệp trong bước tiến hóa của xã hội loài người.
Vì vậy, phải hết sức coi trọng vấn đề công nghiệp hóa nông nghiệp, nông nghiệp công nghệ cao, phát triển toàn diện các ngành trồng trọt, chăn nuôi, đánh bắt, chế biến trở thành các ngành công nghiệp lớn, kể cả tổ chức sản xuất, lưu thông phân phối, quản lý nông nghiệp theo mô hình công nghiệp hiện đại.
Các lĩnh vực văn hóa - xã hội, du lịch, truyền thông… cũng phải được xây dựng trở thành các ngành công nghiệp chuyên ngành. Giáo dục - đào tạo với khoa học - công nghệ phải thật sự là quốc sách hàng đầu.
Công nghiệp chúng ta đang chủ yếu là gia công, lắp ráp, khai thác tài nguyên, sử dụng nhiều lao động kỹ năng thấp. Chúng ta chưa xây dựng được nền tảng công nghiệp vững chắc. Những cơ sở công nghiệp chế tạo, công nghiệp phụ trợ cũng chưa có, chứ chưa nói gì đến công nghệ cao. Nông nghiệp mà ta xem là nền tảng của công nghiệp còn lạc hậu, phụ thuộc cả về kỹ thuật sản xuất, nguồn cung ứng và thị trường tiêu thụ. Dịch vụ tài chính, ngân hàng non yếu, chịu tác động mạnh bởi các biến động của thế giới. Nợ nước ngoài cao, khả năng trả nợ là sức ép lớn.
Chính sách đầu tư và sự phân bổ nguồn nhân lực còn dàn trải, chưa tập trung vào những lĩnh vực then chốt, trọng điểm của công nghiệp, nông nghiệp, nguồn nhân lực như mục tiêu và chủ trương đã đề ra. Những vấn đề này cần được xem xét, khắc phục, sửa đổi cho phù hợp.
Đến lúc nào và làm thế nào để nước ta trở thành một nước công nghiệp loại trung bình? Đó là một vấn đề lớn. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH (bổ sung, phát triển năm 2011) đặt ra cho nhiệm vụ này tới giữa thế kỷ 21 là xây dựng nước ta trở thành một nước công nghiệp hiện đại, theo định hướng XHCN. Để đạt được mục tiêu này, nhiệm vụ của các kỳ Đại hội Đảng lần lượt tới phải hoạch định được các chiến lược, chính sách, biện pháp phát triển từng bước 5 năm một và phải quyết tâm cao, dồn mọi nguồn lực thực hiện bằng được. Có như vậy chúng ta mới mạnh lên được, mới có đủ sức cạnh tranh, mới có tiềm lực nội sinh để giữ vững độc lập, chủ quyền quốc gia, mới có cơ sở cho việc nâng cao vị thế đất nước trên trường quốc tế trong lúc các nước khác càng tiến xa so với hiện nay.
Trong tiến trình phát triển đất nước, sự lãnh đạo của Đảng, việc quản lý của Nhà nước, vai trò tham gia của người dân là rất quan trọng và phải gắn kết với nhau, thống nhất với nhau. Qua 30 năm đổi mới, Đảng cần rút kinh nghiệm sâu sắc hơn về sự lãnh đạo của mình, đặc biệt là vấn đề cụ thể hóa đường lối, chủ trương bằng các chính sách, biện pháp thực hiện của Nhà nước, Chính phủ, các bộ, ngành và các địa phương để bảo đảm đường lối được thực thi đúng đắn.
Từ những cái làm được và chưa làm được, cần rà soát lại mục tiêu tổng quát, mục tiêu kế hoạch cho từng giai đoạn trong những năm tới trong bối cảnh thế giới biến động, thay đổi nhanh và rất phức tạp trên mọi lĩnh vực. Chúng ta cần đổi mới toàn diện về kinh tế từ mục tiêu, mô hình, thể chế, cách tiếp cận mới trong bối cảnh CMCN 4.0 đang diễn ra nhanh và làm thay đổi tất cả những phương thức truyền thống lâu nay.
3. Một khi hạ tầng cơ sở kinh tế thay đổi tất yếu dẫn đến thượng tầng kiến trúc thay đổi.
Đổi mới kinh tế phải đi đôi với đổi mới chính trị, và từ đó tạo động lực thúc đẩy đổi mới kinh tế mạnh mẽ hơn. Đồng thời, việc tôn trọng, phát huy tinh túy của lịch sử, văn hóa truyền thống phải được xem là cơ sở quan trọng góp phần cho đổi mới tư tưởng, lý luận, nhận thức và nâng cao sức mạnh về tinh thần cũng như vật chất, xây dựng đất nước vững mạnh.
Về chính trị, trong một thế giới đầy biến động, đường lối chính trị đối nội, đối ngoại của Đảng phải bám sát thực tế tình hình, kịp thời nắm bắt thời cơ để có chiến lược, chính sách phù hợp và hết sức quyết tâm trong hành động, đem đến những thắng lợi. Kinh nghiệm của Đảng 87 năm qua đã chứng minh điều đó.
Sức mạnh của Đảng, của đất nước là ở nhân dân. Vì vậy, vấn đề cơ bản trong đường lối chính trị là phải xây dựng cho được một chế độ thật sự dân chủ để phát huy sức mạnh của toàn dân, không những về tinh thần mà cả về trí tuệ.
Chúng ta đã có nhiều cố gắng để xây dựng một nhà nước pháp quyền nhưng cũng còn nhiều vấn đề quan điểm còn lúng túng, cần sớm làm rõ. Để phát huy sức mạnh của nhân dân, đặc biệt trong thời đại cách mạng khoa học kỹ thuật phát triển nhanh như vũ bão, cần coi trọng việc xây dựng con người về mặt nhân cách cũng như trình độ, trí tuệ, sáng tạo, khoa học. Xét cho cùng, đây sẽ là nhân tố thể hiện sự lớn mạnh của dân tộc ta, bảo đảm sức cạnh tranh của đất nước trong mọi tình huống.
4. Cuối cùng, điều quan trọng và quyết định nhất là sự lãnh đạo của Đảng.
Để đổi mới toàn diện và đồng bộ, trước hết là phải đổi mới Đảng, mà thực chất là xây dựng chỉnh đốn Đảng. Nói Đảng cũng là nói đến chính quyền vì Đảng ta là đảng cầm quyền.
Tình hình, nhiệm vụ của đất nước có nhiều khó khăn, thách thức. Nhân dân đòi hỏi Đảng nâng cao trình độ về lý luận, khoa học quản lý, năng lực tổ chức thực hiện,… để đề ra đường lối chính sách đúng, khả thi, thực hiện thành công. Nhân dân hiểu rằng Đảng không phải là không có sai lầm, khuyết điểm, nhưng điều quan trọng là Đảng phải kịp thời sửa sai, rút kinh nghiệm nghiêm túc để tránh những thiệt hại cho cách mạng, cho đất nước.
Đảng không chỉ lãnh đạo. Đặc biệt trong điều kiện Đảng cầm quyền, muốn lãnh đạo tốt, muốn có uy tín, muốn có lòng tin, Đảng phải biết lắng nghe ý nguyện của nhân dân. Lợi ích của toàn dân chính là mục tiêu của Đảng.
Đảng phải biết trân trọng, dựa vào trí tuệ, tinh thần, sức sáng tạo của nhân dân, trong đó đặc biệt là tầng lớp trí thức đang và sẽ ngày càng trở thành lực lượng lao động tiềm năng nhất, quan trọng nhất cho phát triển đất nước trong nền kinh tế tri thức và cách mạng công nghiệp sáng tạo, thông minh.
Những điều mà nhân dân không chấp nhận là vấn đề phẩm chất, đạo đức của một bộ phận không nhỏ đảng viên, trong đó có những cán bộ cao cấp suy thoái, biến chất, chạy theo quyền lực, tiền tài, lợi ích riêng, bất chấp khó khăn của đất nước, nỗi khổ của nhân dân.
Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI được nhắc lại và nhấn mạnh tại Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII về thực trạng đau lòng này, làm cho Đảng suy yếu, mất lòng tin trong nhân dân và bạn bè quốc tế. Đây là nguyên nhân chính của những khuyết điểm, chậm trễ trong công cuộc phát triển của đất nước. Để gỡ các “nút thắt”, vượt qua thách thức, vươn lên, nhất thiết phải tập trung ở khâu này, trong đó một biện pháp rất quan trọng là phải có cơ chế kiểm soát quyền lực và đề cao kỷ luật, kỷ cương trong nội bộ nghiêm khắc hơn.
Trong lịch sử mấy nghìn năm của dân tộc ta, và đặc biệt lịch sử 87 năm của Đảng, dân tộc ta đã giành được bao nhiêu chiến tích vẻ vang. Cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của Việt Nam chống thực dân, đế quốc lâu dài, đầy hy sinh gian khổ đã đem lại sự nể phục của cả thế giới, chứng tỏ bản lĩnh và trí tuệ của Đảng, sức mạnh của dân tộc Việt Nam.
Nhưng thẳng thắn mà xem xét, ta cũng đã có những sai lầm không ít làm cho đất nước ta phát triển không tương xứng với tiềm năng của đất nước. Đến nay, chúng ta ở đỉnh cao của thử thách, phải nhận thức rõ tình hình và phải hiểu là thử thách gì? Và cần biện pháp cốt yếu gì để vượt qua?
Về thực lực kinh tế và cơ sở vật chất kỹ thuật, Việt Nam còn yếu, chưa thể nói là có nền kinh tế độc lập, tự chủ, còn phụ thuộc nhiều vào các yếu tố bên ngoài.
Về chính trị nội bộ, lòng tin của nhân dân đối với Đảng, và từ đó, với chế độ có suy giảm.
Phải vượt qua hai thử thách cơ bản nêu trên Việt Nam mới có thể đi tới.
Để làm được điều đó, Đảng phải nâng cao tầm nhìn chiến lược đúng với yêu cầu của tình hình và nhiệm vụ. Điều vô cùng quan trọng là xác định rõ mục tiêu, có chính sách và kế hoạch cụ thể, chính xác và hành động mạnh mẽ. Điều quyết định của thành công là sự đoàn kết, thống nhất và quyết tâm của toàn Đảng, toàn dân.
NGUYỄN THỊ BÌNH