Ngộ độc sắn

Sắn rất quen thuộc với người Quảng, là loại thức ăn giàu tinh bột, nhưng cũng sẽ dễ bị ngộ độc.

 Một số người ăn củ sắn bị say, đó là hiện tượng ngộ độc sắn, do một glycoside độc có trong củ sắn, chất độc này có nhiều ở vỏ và hai đầu rễ củ, nhất là củ sắn non. Khi cho vào nước và đặc biệt dưới ảnh hưởng của dịch dạ dày, nó bị phân hủy thành acid cyanhydric (HCN), gây độc đối với người và gia súc. Liều 20mg HCN đủ gây ngộ độc và liều 40 - 50mg HCN đủ làm chết một người lớn.

Triệu chứng ngộ độc xuất hiện thường vài giờ sau khi ăn (khoảng 2-3 giờ; cũng có khi sớm hơn hoặc muộn hơn). Bắt đầu thấy chóng mặt, nhức đầu, choáng váng, rạo rực khó chịu; tiếp theo là nôn mửa, có thể đau bụng, sắc mặt tái, khó thở, thở nhanh và nông. Trong mọi trường hợp người bị ngộ độc cần được cấp cứu kịp thời ngay tại gia đình hoặc cơ sở y tế gần nhất.

- Nếu mới ăn phải thì cần làm cho nạn nhân nôn hết chỗ sắn còn lại trong dạ dày. Sau đó, cho uống nước đường, nước mía, nước mật hoặc mật ong; vì chất đường có tác dụng làm mất độc tính của HCN.

- Nếu cơ thể nạn nhân lạnh toát, cần xoa dầu nóng, mặc ấm; sau đó, đưa nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất để tiếp tục theo dõi, đề phòng các biến chứng có thể xảy ra.

Trong y học cổ truyền có bài thuốc giải ngộ độc sắn như sau: Cám gạo tẻ khoảng 40g, rau muống sống 1 nắm. Rửa sạch rau muống, cho vào cối giã nhỏ, cho cám vào trộn đều; lấy ra, cho vào chén hoặc bát, chế nước sôi vào, đánh đều; lọc qua vải sạch lấy nước cho uống. Người lớn mỗi lần uống một chén, nếu chưa khỏi 2 - 3 giờ sau uống một chén nữa; trẻ em giảm lượng tùy theo tuổi. Hoặc dùng 60 - 100g lá hoặc rễ cây mua, sắc uống.

Để đề phòng ngộ độc sắn cần chú ý mấy điểm sau:

- Nên trồng loại sắn ít độc. Không nên bón phân cho sắn loại có nhiều chất đạm, vì đạm sẽ làm tăng tỷ lệ HCN trong củ sắn. Theo kinh nghiệm, không nên trồng sắn cạnh gốc xoan, vì trồng cạnh gốc xoan làm cho sắn hay có vị đắng và chứa nhiều chất độc.

- Hiện tượng ngộ độc sắn chỉ xảy ra khi ăn sắn tươi; hoặc nướng, luộc không kỹ. Còn sắn đã lột vỏ, ngâm nước, xắt mỏng, phơi khô hoặc làm thành bột thì chưa bao giờ thấy có ngộ độc; bởi vì, chất độc dễ hòa tan trong nước và dễ bay hơi trong quá trình chế biến.

- Không nên dùng vỏ sắn, đầu củ sắn, lõi sắn và nước luộc sắn làm thức ăn cho gia súc, vì HCN trong đó có thể gây ngộ độc. Khi bò, heo bị ngộ độc vì ăn lá sắn, vỏ sắn tươi... cho uống nước đường kịp thời có tác dụng giải độc tốt.

BS. LÊ THÂN