Ngọt mát dưa hường

Trong khoảng trời ký ức tuổi thơ tôi là được chạy ra bãi biền hái dưa hấu, trưa về xẻ dưa cắn một miếng mát lòng mát dạ xua tan cái oi nồng của nắng gắt. Quê tôi được bao bọc bởi hai nhánh sông nên ngày xưa bãi bồi được trồng rất nhiều dưa hấu, chúng tôi có hôm ăn no căng không chịu ăn cơm.

Trái dưa hấu có vỏ xanh ruột đỏ được chưng cúng những ngày tết, biểu tượng cho sự đoàn viên, no đủ năm mới. Đặc biệt, những món ngon từ dưa hấu cứ theo tôi suốt quãng đường đời.

Vào mùa dưa, ông nội thường tỉa bớt trái non để lại những trái cần chăm cho quả lớn hơn. Những trái dưa ông nội tỉa bớt được dùng làm thực phẩm. Bà thường thích ăn cơm với dưa hường chấm cá kho mặn, tôm rang muối hoặc chấm chao.

Còn ông thích canh dưa hường nấu tôm ngọt mát. Về quê ăn bông bí luộc cùng với tô canh dưa là khoảng trời thơ ngọt ngào lại ùa về. Dưa hường rất dễ chế biến: xào, kho, luộc, làm dưa.

Cá tràu kho với dưa hường là một món rất đưa cơm. Cá làm sạch cắt lát dày, ướp gia vị rồi bắc lên bếp, đậy vung kho lửa nhỏ cho thịt cá săn lại. Sau đó cho dưa vào, đổ nước vừa ngập kho đến khi thịt cá nở ra là nhắc xuống.

Vị cá đồng quyện với dưa thơm lừng cả góc bếp, mang hương vị riêng, làm quyến luyến vị giác của nhiều người. Nước cá kho dưa mà chấm rau luộc thì hợp ý hợp tình.

Còn canh dưa hường nguyên sơ được nấu với tôm. Tôm tươi lột bỏ vỏ, cẩn thận rút chỉ để loại bỏ mùi tanh. Tôm lột xong để trên thớt, dùng dao dần cho dập thịt hoặc giã nhuyễn tôm. Cho tôm vào nồi, xào sơ đến khi dậy mùi thơm nêm chút nước mắm ngon, chờ cho con tôm săn lại mới cho nước vào.

Nước vừa sôi phải vớt bọt, nếu để trễ thì bọt tan làm nước canh không trong. Thả dưa xắt lát vào, nêm nếm vừa miệng, thêm nhúm hành ngò và chút tiêu xay là có món canh ngọt lịm, giải nhiệt trong những ngày hè.

Góp thêm sự thanh mát cho bữa cơm là món dưa xào tôm nõn. Tôm lột vỏ giã hơi dập ướp gia vị, dưa gọt vỏ rửa sạch chẻ đôi xắt lát mỏng vừa ăn. Bắc chảo lên bếp phi tỏi cho thơm thì trút tôm vào đảo đều tay, khi tôm chín đỏ au thì cho dưa hường vào, nêm nếm vừa ăn, dưa trong lại thì tắt bếp. Mùi thơm bay ra từ gian bếp ai hít hà phải thì nghe bụng réo sôi. Tép ngọt, dưa hường thanh mát vị quê hương mộc mạc mà khó quên.

Khi dưa nhiều mẹ đem muối chua. Dưa mẹ rửa sạch cắt làm đôi, xếp vào hũ. Nấu nước với muối vừa mặn cho sôi rồi để thật nguội. Cho hỗn hợp nước muối vào hũ dưa chế ngập mặt dưa, chèn cho dưa luôn nằm dưới nước muối, đậy kín để nơi thoáng mát không cần phơi nắng khoảng một tuần là dùng được.

Phần dưa hường sau khi muối sẽ trở vàng có vị thơm đặc trưng, vị chua nhẹ cùng độ dai giòn vừa phải đã tạo nên một món ăn hấp dẫn. Mẹ hay cắt ra những lát vừa ăn để dùng với cơm là lủng nồi hoặc ngâm dưa bớt mặn để kho cá.

Nhiều món ngon từ dưa hường được ông bà truyền lại, mẹ tôi cứ thế chế biến cho các con. Để rồi chợt nhận ra không có món nào ngon hơn món mẹ nấu, từ rau trong vườn, cá tôm của sông quê.

Nhớ mùi khói bếp. Nhớ tiếng xèo xèo khi mẹ phi tỏi nén nấu ăn. Nhớ dáng bà, dáng ông miệt mài nơi ruộng dưa thơ ấu. Những bãi bồi ven sông cứ chạy dài ký ức. Sông mẹ Thu Bồn bồi đắp những mùa dưa sai trái, vàng son một thuở.