Người anh hùng dưới chân cầu Chiêm Sơn

Xã Điện Trung (Điện Bàn) có 3 Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân đều là những người nổi tiếng, khí phách kiên cường. Trong đó có liệt sĩ Nguyễn Quang Vinh, người được chính các Bà mẹ Việt Nam anh hùng đề nghị với xã làm hồ sơ truy tặng danh hiệu anh hùng.

Xã đội phó Nguyễn Quang Vinh trước ngày hy sinh. Ảnh gia đình cung cấp.

Ông Phạm Trường Châu - nguyên Xã đội trưởng xã Điện Trung luôn nhớ về người đồng chí cật ruột của mình: “Xã đội phó Nguyễn Quang Vinh đã cùng tôi vượt qua những thời điểm khó khăn nhất. Vũ khí thiếu thốn, chúng tôi chế tạo mìn bằng pháo 105 ly bị lép của địch để tiêu diệt xe tăng của chúng. Trong chiến đấu, Nguyễn Quang Vinh được tặng thưởng rất nhiều huân chương, huy chương”.

Chiến đấu đến viên đạn cuối cùng

Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Nguyễn Quang Vinh học rất giỏi và từng là một thầy giáo. Làm thầy giáo giữa thời loạn lạc, ông vừa đi dạy vừa tham gia du kích và bị bắt trong một trận càn. Địch đánh đập dã man nhưng không khai thác được gì, chúng đưa ông ra giam lỏng ở đồn Mang Cá (Huế). Tại đây ông tìm cách trốn thoát về lại quê hương tiếp tục hoạt động cách mạng. Trong một lá thư ông viết gửi cho anh ruột tập kết ra Bắc, nay vẫn còn lưu giữ, có đoạn: “Anh ạ. Đến nay anh em mình đều khôn lớn cả. Đó là nhờ tài nuôi dưỡng từ dòng sữa tươi đầy ắp của mẹ. Điều đó càng thúc giục em theo tiếng gọi uất hận của quê hương giải phóng cuộc đời lầm than…”.

Đến nay đồng đội vẫn còn nhớ về Nguyễn Quang Vinh tài hoa và yêu đời. Ông thuộc rất nhiều thơ cách mạng và luôn đọc cho anh em nghe như liều thuốc tinh thần quý báu. Nhiều người vẫn nhớ câu chuyện tình yêu thời chiến giản dị mà không kém phần lãng mạn giữa ông và một cán bộ phụ nữ xã tên Hiền. Ngay cả khi người yêu hy sinh, những bài thơ ông viết khóc người yêu vẫn tràn đầy niềm tin vào thắng lợi của cách mạng.

Tháng 10.1971, khi cán bộ, du kích xã đang trú ẩn trong căn hầm ở dưới chân cầu Chiêm Sơn thì bị lính Mỹ phát hiện. Trong hầm lúc này có đồng chí Châu - Tuyên huấn Huyện ủy, Mai - cán bộ huyện; Hoát - Bí thư Chi bộ xã, các nữ y tá Phương và Ba, hai xã đội phó là Bán và Nguyễn Quang Vinh. Địch sử dụng 2 máy bay HU1A, HU1B và 2 máy bay cán gáo bắn phá ác liệt, ném lựu đạn tới tấp đến căn hầm nhỏ. Nghẹn ngào kể lại câu chuyện, bà Phan Thị Phương như sống lại một thời khốc liệt: “Mặc cho địch rải đạn như mưa, anh Vinh và anh Bán cùng nhoài ra cửa hầm, bắn cháy một chiếc cán gáo và làm hỏng chiếc khác. Trúng đạn bị thương, máu chảy lênh láng, anh Vinh bảo tôi mở chiếc thắt lưng của anh ra cho dễ vận động, rồi nói với cả hầm: “Mình phải đánh nó đến viên đạn cuối cùng nghe anh em. Chỉ có cái chết mới trở thành bất tử. Dù giá nào cũng đừng để địch bắt”. Rồi anh trườn ra cửa hầm lần thứ hai, dùng AK nã đạn liên tục vào trung đội Mỹ đang cố tiến vào. Thêm hàng chục tên bị thương vong, nhưng lực lượng quá chênh lệch, anh ngã xuống khi vẫn còn ôm khẩu súng nóng hổi. Lợi dụng thời điểm địch chùn bước, chúng tôi vọt ra khỏi hầm thoát đi. Nhưng anh Lê Hữu Hoát - Bí thư xã và chị Ba y tá không thoát kịp, hy sinh”.

Một gia đình giàu truyền thống

Đến làng Hòa Giang, thôn Trừng Giang, xã Điện Trung hỏi Bà mẹ Việt Nam anh hùng Lương Thị Thế - mẹ liệt sĩ Nguyễn Quang Vinh, dẫu bà đã mất gần 20 năm, nhưng mọi người đều nhớ. Là cơ sở cách mạng từ thời chống Pháp, gia đình bà trở thành nơi đi về thường xuyên của các đồng chí Phạm Hữu Bằng, Phạm Hữu Thiện, cán bộ Huyện ủy Điện Bàn. Người con trai đầu tập kết ra Bắc, hai người con trai là Nguyễn Hạnh (sau này cũng hy sinh) và Nguyễn Quang Vinh tham gia cách mạng, vợ chồng bà trở thành tiêu điểm, nằm trong danh sách đen của Mỹ-ngụy. Nhưng ít có hoạt động đấu tranh nào thiếu bóng dáng bà. Nơi nào cũng thấy bà xông xáo, dũng cảm. Bà dẫn đoàn phụ nữ chặn đầu trước mũi xe tăng Mỹ không cho chúng phá ruộng lúa mà thực ra là bảo vệ bộ đội đang ẩn nấp.

Thời điểm xã mới nổi dậy giải phóng (1965), bà nhận 14 thương binh đem về nhà nuôi dưỡng và vận động chị em trong xã tiếp tế đường sữa cho đến khi bộ đội bình phục. Bà đã được Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam tặng Huân chương Giải phóng. Trạm phẫu ở địa phương là nơi bà cùng các mẹ chị của Trừng Giang thường xuyên lui tới chăm sóc thương binh như con em của mình. Giữa năm 1967, địch càn quét, xúc dân vào các khu dồn, làng quê trở thành vùng trắng. Cái giếng duy nhất còn lại chúng cũng ném lựu đạn xuống để bà con không uống nước được. Vậy là từ giữa năm 1968, những cơ sở cuối cùng như bà Thế buộc phải sơ tán. Tuy nhiên, cuối năm 1971, khi Nguyễn Quang Vinh hy sinh, dẫu vô cùng hiểm nguy, bà vẫn lặn lội về quê tìm đưa thi hài con trai đem đi chôn cất. Chứng kiến hình ảnh ấy, nhiều người không cầm được nước mắt.

Tiếp nối truyền thống gia đình, ông Nguyễn Thanh Bình (còn gọi là Chín Cạn) - em trai Nguyễn Quang Vinh tham gia hoạt động trong phong trào đô thị Sài Gòn K41 từ năm 1972, sau đó tham gia lực lượng công an. Khi còn đương chức hay về hưu, ông Bình đều dành tình yêu cho Gò Nổi. Ông vận động nhiều nguồn tài trợ từ các doanh nghiệp đóng góp xây dựng quê hương trong đó có cả 2 xã Điện Phong và Điện Quang. Hiện nay, Nhà lưu niệm liệt sĩ Nguyễn Quang Vinh ở làng Hòa Giang đã trở thành “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống cách mạng. Tiếp nối truyền thống gia đình, các cháu của Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Nguyễn Quang Vinh hiện có 10 người là thạc sĩ, bác sĩ chuyên khoa II; 2 người được đào tạo tiến sĩ ở nước ngoài.

Đã 46 năm trôi qua, nhưng ký ức tự hào về Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Nguyễn Quang Vinh vẫn còn mãi trong tim đồng đội và người thân.

HỒNG VÂN