Người tiêu dùng đang run sợ

Mọi người sống trên đời, dù làm việc gì đi nữa, nói cho cùng cũng đều là người tiêu dùng. Người ta bỏ tiền của, công sức ra để mưu cầu thỏa mãn những nhu cầu - từ cơ bản nhất như ăn mặc, nghỉ ngơi, chữa bệnh đến xa xỉ hơn như đi lại bằng xe, bằng máy bay. Cho nên, quyền của người tiêu dùng đã được quốc tế hóa, dù ở đâu trên hành tinh này cũng đòi hỏi được bảo vệ và được quy định hẳn hoi bằng các đạo luật cơ bản. Hiến pháp nước ta cũng đã quy định tại điều 28:  “Mọi hoạt động sản xuất, kinh doanh bất hợp pháp, mọi hành vi phá hoại nền kinh tế quốc dân làm thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tập thể và của công dân đều bị xử lý nghiêm minh theo pháp luật. Nhà nước có chính sách bảo hộ quyền lợi của người sản xuất và người tiêu dùng”, cùng các quy định dưới luật khác…

Thế nhưng, cứ đọc thông tin trên báo chí hằng ngày, chúng ta đều biết quyền của người tiêu dùng hiện nay đang bị đe dọa từ mọi phía: nào là thịt bò thối, nội tạng bẩn, thịt heo làm nạc bằng hóa chất độc hại, rau quả bị tẩm hóa chất để giữ cho “đẹp mặt”, đu đủ được ép chín bằng hóa chất độc hại, xăng dầu bị pha chế hết sức nguy hiểm, đến cả cọng rau ăn hằng ngày cũng không còn an toàn. Mới đây lại là chuyện nước uống Number One của Tân Hiệp Phát mà kết quả kiểm tra đã được công khai. Hàng dỏm, hàng kém chất lượng và không bảo đảm vệ sinh từ khâu sản xuất đến chế biến đang tràn lan tại các chợ… Nhiều gia đình phải tự chế các thùng các-tông, thùng nhựa để ươm trồng rau sạch trên các căn hộ chung cư chật hẹp, trên các sân thượng, hoặc cuốc vỡ lề đường để tỉa một hàng đậu, một khóm rau đang là chuyện chẳng đặng đừng. Nhưng với họ, đó là nỗ lực cuối cùng vì sự thiếu tin tưởng khi mua hàng ở chợ…

Nước ta lại có một bộ máy, hệ thống tổ chức để bảo vệ người tiêu dùng rất đông đảo, gồm hệ thống kiểm tra vệ sinh an toàn thực phẩm, kiểm tra đo lường chất lượng hàng hóa từ các ngành khác nhau, quản lý thị trường, các đội phòng dịch đến tận các phường, xã…; chưa kể đến các chốt kiểm soát giao thông, các đội kiểm tra liên ngành. Lại tổ chức rầm rộ hàng năm nhiều đợt “ra quân” khá tốn kém, nhưng có lúc có nơi đã tỏ ra kém hiệu quả. Trường hợp các xe khách chở hàng tấn thịt thối, qua hàng ngàn cây số từ các tỉnh phía bắc vào đến tận sát nách Sài Gòn, hay đưa từ xe khách xuống xe ôm chở đi tiêu thụ ở Đà Nẵng vừa qua mới bị phát hiện, là những ví dụ điển hình.

Bộ máy quản lý, kiểm tra cồng kềnh, chồng chéo lại thiếu hiệu quả; cộng với đạo đức kinh doanh ngày càng băng hoại trong xã hội đã tạo nên một thực tế nguy hiểm cho người tiêu dùng, đang là tình trạng đáng báo động, mà theo nhiều người cũng nguy hiểm không kém “quốc nạn” tham nhũng, hối mại quyền thế, làm giàu bằng mọi giá đang hoành hành khắp nơi trên đất nước ta hiện nay.

Xét cho cùng, 8 quyền cơ bản theo luật định của người tiêu dùng là: quyền được an toàn; quyền được thông tin; quyền được lựa chọn; quyền được lắng nghe; quyền được thỏa mãn những nhu cầu cơ bản; quyền được bồi thường; quyền được giáo dục và quyền được có một môi trường lành mạnh và bền vững, đang đứng trước những nguy cơ không được bảo vệ một cách hiệu quả. Người tiêu dùng vẫn run sợ vì các quyền đó chỉ mới dừng lại trên các văn bản mang tính răn đe nhưng lại thiếu hiệu lực thi hành mà nguyên nhân chính vẫn là chuyện đã… cũ: Pháp luật bị buông lỏng, đạo đức bị che lấp bởi người ta lao theo những giá trị vật chất thấp hèn!

TRƯƠNG ĐIỆN THẮNG