Người trẻ Uzbek hồi sinh nghề thêu dệt truyền thống

Nỗ lực bảo tồn nghề thêu dệt thủ công truyền thống hàng trăm năm tuổi, những người trẻ của Uzbek tại Uzbekistan còn nắm bắt công nghệ để quảng bá, tìm kiếm thị trường cho sản phẩm và cải thiện thu nhập.

Trong nhiều thế kỷ, các bộ lạc du mục ở Trung Á sử dụng tấm vải thêu dệt nhiều màu sắc gọi là suzanis để làm vải bọc cho đồ dùng, làm thảm ngồi, thảm cầu nguyện, ga trải giường và vách ngăn trong lều yurt (lều truyền thống là nhà của người du mục). Phụ nữ lớn tuổi trong gia đình sẽ truyền lại kỹ năng thêu dệt thủ công truyền thống suzanis cho thành viên trẻ hơn.

Cạnh đó, tấm vải thêu suzanis bao gồm các họa tiết còn tượng trưng cho sự may mắn và sinh sôi nảy nở. Người Uzbek dùng tấm vải này tặng chú rể trong ngày cưới như một phần của hồi môn nhà gái. Truyền thống này vẫn tiếp tục cho đến ngày nay.

Aziza Tojiyeva (24 tuổi) sống tại ngôi làng nhỏ cách trung tâm thành phố Bukhara (Uzbekistan) khoảng 50km nói: “Tôi lớn lên trong gia đình có truyền thống làm nghề thêu thủ công suzanis. Từ nhỏ, tôi đã thích làm công việc này”.

Tojiyeva cũng là thế hệ đầu tiên ở Uzbekistan quảng bá sản phẩm suzanis trên các nền tảng trực tuyến gồm Etsy, Instagram và eBay. Công nghệ số được sử dụng để mang lại tương lai tươi sáng cho nghề thủ công truyền thống có từ nhiều thế kỷ của người Uzbek. Hầu hết đơn hàng của gia đình Tojiyeva đến từ Mỹ và cũng có khách hàng từ Tây Ban Nha, Italia và Vương quốc Anh.

Công ty kế toán KPMG thống kê, doanh số bán hàng trực tuyến chỉ chiếm khoảng 2% doanh số bán lẻ ở Uzbekistan. Trong khi đó, con số này ở Mỹ khoảng 25% ở Mỹ và hơn 30% ở Trung Quốc. Hầu hết thợ thủ công ở Uzbekistan, từ thợ rèn đến thợ dệt thảm vẫn chưa chuyển sang kỹ thuật số. Nhưng doanh nhân như Tojiyeva chứng minh cách những người trẻ Uzbek xuất thân từ nền tảng truyền thống đang bắt đầu tận dụng công nghệ để tiếp cận thị trường nước ngoài.

“Thế hệ trẻ biết cách sử dụng phương tiện truyền thông kỹ thuật số và giúp cha mẹ hoặc ông bà giới thiệu sản phẩm ra thế giới” - Tiến sĩ Indira Alibayeva - chuyên gia tại Trung tâm nghiên cứu về tinh thần khởi nghiệp (NURCE) của Đại học Nazarbayev Kazakhstan cho biết.

Tiến sĩ Alibayeva cũng là tác giả cuốn sách Roots of Heritage (Tạm dịch: Nguồn gốc di sản), tôn vinh nghề truyền thống ở Uzbekistan, trong đó có một chương về Tojiyeva. Giáo sư Shumaila Yousafzai - Giám đốc NURCE - người cũng tham gia viết cuốn sách trên cho biết, bản sắc của người Uzbekistan là khi trở thành nghệ nhân, bất kể làm nghề gì, từ thợ thêu dệt hay thợ gốm đều muốn sử dụng chính đôi tay của họ.

Sau khi Uzbekistan tuyên bố độc lập vào năm 1991, nghề thủ công được hồi sinh, trở thành nguồn thu nhập chính của nhiều gia đình. Năm 2000, cha mẹ của Tojiyeva quyết định khởi nghiệp, bắt đầu bán sản phẩm suzanis tại chợ địa phương. Ngoài Etsy, Instagram và eBay, gia đình Tojiyeva lập khu trưng bày về kỹ thuật thêu dệt suzanis và sản phẩm tại gia để giới thiệu khách ghé thăm.

Uzbekistan đang nỗ lực thu hút khách du lịch, đầu tư vào việc mở rộng thủ đô và hỗ trợ các ngành công nghiệp từ khởi nghiệp đến thủ công bằng các khoản giảm thuế và ưu đãi khác. Việc tự do hóa thị trường ngoại hối vào năm 2017 cho phép các doanh nhân nhận tiền từ doanh số bán hàng trực tuyến ở nước ngoài vào tài khoản ngân hàng Uzbekistan.

Sản phẩm suzanis cũng đang đến tay nhiều khách hàng ngoài nước gồm các nhà thiết kế nội thất từ ​​Anh đến Singapore. Trên trang Etsy của Tojiyeva, gối ném có giá khoảng 90 USD, những mặt hàng có giá trị lớn hơn như một tấm thảm có giá hơn 600 USD.

Tojiyeva không phải là người duy nhất bán hàng thủ công trực tuyến. Những nghệ nhân và thương nhân khác tại Uzbekistan sử dụng các nền tảng trực tuyến để bán các mặt hàng như áo choàng chapan và gốm gijduvan - nghề thủ công bắt đầu ở Bukhara vào thế kỷ thứ 3 sau công nguyên.

Tojiyeva cho biết gia đình cô rất ấn tượng với sự gia tăng doanh số, vì thế cửa hàng nhà Tojiyeva đang hợp tác với một mạng lưới gồm khoảng 200 phụ nữ tại địa phương để đáp ứng nhu cầu từ các đơn đặt hàng.