Như có ai về trong khói xanh

Giá như quán lạnh nguôi sầu xứ

Thôi hãy ngồi dây đến rạng này

(Thất thổ)

Nhà thơ Nguyễn Tịnh Đông sinh năm 1941 (Tân Tỵ) tại làng Tịnh Đông Tây, xã Đại Lãnh, huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam. Tuổi thiếu niên, rồi thanh niên anh theo học các bậc tiểu học, trung học tại quê nhà Quảng Nam, sau đó tiếp tục ra Huế học Đại học văn khoa (ban Hán văn). Cũng từ những năm tháng ấy chiến tranh mỗi ngày một khốc liệt hơn.

Bước chân thi sĩ Nguyễn Tịnh Đông cũng từ đây giã từ cái vòng nôi quê nhà Hà Tân - Hội An để dày dạn phong trần, thơ in đầy các dấu vết những địa danh: Mưa Ninh Chữ, Đoản khúc Sông Ba, Lạnh Kon Tum, Qua đèo Cù Mông, An Khê tuyệt lộ, Phan Rang, Blao cho đến Nghĩ Sài Gòn... Những con đường dài ra mỗi ngày cùng với thi ca Nguyễn Tịnh Đông tưởng chừng như bất tận.

Đốt mãi đêm dài đêm vẫn xanh

               Rưng rưng thương nhớ vọng kinh thành

               Hắt hiu mưa trải lòng trên mái

               Gió bụi chùng phai áo viễn hành

(Hành ca)

Dường như trong nỗi bi kịch của chiến tranh và thiên tai luôn tàn phá, ví như vào những năm 1963,1964... (Năm có trận đại hồng thủy Giáp Thìn), khổ đau chất chứa bao nhiêu là bấy nhiêu tiếng kêu rạn vỡ đớn đau lặng thầm trong trái tim thi sĩ. Tình yêu, quê hương, thân phận...những cảm xúc thường hằng trong mọi niềm ưu tư để từ đấy mà sinh thành tác phẩm.

Cũng như nhiều nhà thơ đất Quảng cùng thời, như Hoàng Lộc, Uyên Hà, Hạ Đình Thao, Đynh Trầm Ca, Thành Tôn, Luân Hoán... Nguyễn Tịnh Đông đã hiện diện trên văn đàn đất Quảng, hay đúng hơn là cả miền Nam vào một thời thế mà mỗi cá nhân một nhà thơ là một individu, một personalité tự đắp cho mình một ngọn thi sơn tự xác lập vị thế nhà thơ ở giữa đời.

Có lẽ giờ đây khi nghe tin thi sĩ Nguyễn Tịnh Đông vừa nằm xuống, các nhà thơ, nhà văn bạn bè của anh, độc giả yêu thơ anh, tất cả đều ngậm ngùi ngâm tràn bài thơ thương nhớ - bài thơ mang tên "Thất thổ" - một nỗi niềm ưu tư triền miên của thi sĩ đã đắp nên đỉnh của mọi đỉnh thơ Nguyễn Tịnh Đông vang vọng giữa lòng người.

  Bạn quý đến từ nơi đất quý

              Đất ta còn lưu lụy trăm năm

            Không như cõi trú này đơn bạc

            Gió thu đông lạnh chỗ ta nằm

            Mười năm lỡ đóng vai phiêu lãng

            Làm tên bất sá giữa sông hồ

            Cơm chợ cầm hơi sầu đã chán

           Chút lòng thơ dại muối thân tro

           Mà có nghe chi lời gió bụi

            Đâu mê tráng sĩ đốt thư phòng

           Cũng không giũ áo quên tình phụ

           Bỗng thành người thất thổ long đong !

           Còn đâu tóc lúa thời con gái

           Mờ mịt bên trời mưa bão ai

           Giá như quán lạnh nguôi sầu xứ

           Thôi hãy ngồi đây đến rạng này

             Đưa bạn ra xe đường đèn mờ

            Hình như ta khóc khói hương ơi

            Lại thêm một đứa ra phiêu dạt

            Sông nhỏ rồi đau phận bể khơi

            Quê nhà dẫu phụ  người trôi nổi

            Đâu chết trong ta chuyện trở về

             Dẫu giết lần hồi tim lữ thứ

             Vẫn còn mong mỏi tới điên mê

             Đêm nay trăng lạnh ngời bên núi

             Ta vẫn ngồi đây ngóng cuối trời

             Ban có mang lòng ta đến đó

              Uống dùm cốc rượu tiễn khuya vơi.

Cho dù suốt một cuộc đời dằng dặt hơn 80 năm, sự nghiệp thơ Nguyễn Tịnh Đông để lại vẻn vẹn hai thi tập: "Từ bước chân ra" (NXB Đà Nẵng 1993) và "Trên đường về quê mưa" (NXB Đà Nẵng 2018 ). Nhưng với thơ, con số chưa là kết cuộc, mà sức vang hưởng của nó gieo vào lòng công chúng và thời gian mới nói lên ý nghĩa giá trị của sự tồn tại. Cái gam màu vừa huyền ảo vừa nhuốm màu cổ phong cùng với sự hào sảng trong ngôn từ thơ Nguyễn Tịnh Đông, giờ đây với tôi là một thứ thanh âm huyền nhiệm. Thơ ấy cùng với sông trôi, mây núi chập chùng tạo dựng thành một âm vang hoài cảm trong lòng tôi, trong lòng em hằng cửu một quê nhà.

    Đưa tiễn hoài nên không cố nhân

             Đường xa quán nhỏ rượu riêng mình

              Hồn ta biển động quan san gió

             Mà có ai về trong khói xanh.

Đà thành, 26/4/2023