"Những dòng sông xứ Quảng"

Ngày 2/9 vừa qua, tập 1 của sê-ri này đã được phát sóng trên Vệ tinh Vinasat 2, trực tuyến tại địa chỉ website: www.qrt.vn cùng các nền tảng mạng xã hội: youtube, fanpage và ứng dụng (App) QRT Online trên thiết bị di động và nhiều hạ tầng truyền dẫn khác.

Tiếp nối “Mẹ Thu Bồn”

Năm 2011, Đài PT-TH Quảng Nam thực hiện bộ phim tài liệu dài tập “Mẹ Thu Bồn”. Từ thành công về mặt truyền thông, về tính nhân văn và hơn hết là về việc tô đậm vùng văn hóa - lịch sử đất và người xứ Quảng trong sê-ri “Mẹ Thu Bồn” đã cho chúng tôi những gợi mở, ấp ủ về một dự án tiếp theo. Đó chính là sê-ri 20 tập ký sự “Những dòng sông xứ Quảng”.

Sê-ri ký sự “Những dòng sông xứ Quảng” gồm 20 tập phim. Mỗi tập phim dài 20 phút gồm những câu chuyện thú vị trong hành trình đời sông - phận người. Bên cạnh việc sử dụng thủ pháp của ký sự truyền hình để chuyển tải chân thực hơi thở cuộc sống trên những dòng sông… còn có những nhận định, đánh giá của các nhà nghiên cứu lịch sử, văn hóa, nhà văn, nhà báo để nội dung ký sự thêm phần hấp dẫn.

Nhà báo Nguyễn Kim Sơn - Phó Tổng biên tập Đài PT-TH Quảng Nam cho rằng: “Trong từng chặng đường lịch sử, mỗi dòng sông của mảnh đất Quảng Nam dù lớn hay nhỏ cũng là những dòng chảy văn hóa, lịch sử với những màu sắc độc đáo.

Sông không chỉ đóng vai trò quan trọng trong sản xuất nông nghiệp, đánh bắt thủy sản, các hệ thống sông chính như Vu Gia - Thu Bồn và sông Trường Giang còn là tuyến giao thông huyết mạch thúc đẩy mạnh mẽ việc trao đổi hàng hóa, khai thác nguồn lâm thổ sản giàu có giữa miền xuôi - miền ngược của Quảng Nam.

Chính vì thế, cần có một cái nhìn toàn diện, một dư địa chí bằng hình ảnh về những dòng sông xứ Quảng. Không chỉ có vậy, việc xây dựng và thực hiện một sê-ri ký sự truyền hình về các dòng sông cũng sẽ góp phần mang đến cho người xem những góc nhìn đẹp, cảnh quay thú vị cùng khám phá mới mẻ về đời sông, phận người…”. Đó có lẽ là những khởi phát đầu tiên để hình thành ý tưởng ký sự truyền hình “Những dòng sông xứ Quảng”.

Cứ liệu của vùng đất

Quảng Nam là vùng đất nằm ở vị trí trung độ cả nước, có hệ thống sông ngòi khá dày, tạo nên một mạng lưới giao thông thủy nội địa cả hai chiều Đông - Tây và Nam - Bắc.

Ngoài sông Trường Giang có chiều dài hơn 60km chảy dọc ven biển, sông Cổ Cò từ cửa Hàn vào Hội An; hầu hết những dòng sông xứ Quảng đều phát nguyên từ vùng rừng núi phía Tây của tỉnh, thuộc sườn đông của dãy Trường Sơn, chảy chủ yếu theo hướng Tây - Đông qua các vùng núi, đồi trung du và đồng bằng rồi đổ ra Biển Đông tại cửa Hàn (Đà Nẵng), cửa Đại (Hội An) và An Hòa (Núi Thành).

So với các tỉnh thuộc khu vực duyên hải Nam Trung Bộ, hệ thống sông ngòi Quảng Nam khá chằng chịt, có lưu lượng nước lớn. Từ xưa đến nay, các dòng sông lớn của xứ Quảng mà chủ yếu là hệ thống sông Vu Gia - Thu Bồn, sông Trường Giang và sông Tam Kỳ cùng các chi lưu của nó chính là không gian giao lưu, tiếp biến văn hóa, là tuyến đường thủy quan trọng kết nối giữa các vùng miền trong và ngoài tỉnh.

Đặc biệt, những dòng sông xứ Quảng còn đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc mở mang bờ cõi về phía Nam của cha ông khi xưa. Nhà sử học Lê Văn Lan khẳng định: “Những cuộc di dân, mở mang đất đai của người dân xứ Thanh - Nghệ ngày xưa thường đi đường biển bằng thuyền.

Khi vào đến xứ Quảng, những cửa sông nối biển của các dòng sông ở mảnh đất này chính là nơi ghe thuyền di dân ghé lại. Từ đây, thuyền di dân ngược sông nước đi về những vùng miền của Quảng Nam”.

Từ khi vua Lê Thánh Tông thành lập đạo Thừa tuyên Quảng Nam vào năm Tân Mão 1471, năm Hồng Đức thứ hai, cuộc di cư của người Việt vào xứ Quảng diễn ra mạnh mẽ và liên tục hơn. Những cứ liệu lịch sử như văn bia, gia phả dòng họ còn lưu lại cho thấy vùng hạ lưu các dòng sông lớn của Quảng Nam được tiền nhân chọn làm bàn đạp để bắt đầu công cuộc khẩn hoang lập ấp trên vùng đất mới.

Với phù sa biền bãi

Các dòng sông lớn của Quảng Nam mà chủ yếu là hệ thống sông Vu Gia -Thu Bồn, sông Trường Giang cùng các chi lưu của nó đã tạo nên những cánh đồng phù sa màu mỡ đem lại những vựa lúa, biền dâu tươi tốt, xóm làng theo đó cũng ngày thêm đông đúc, trù phú.

Men theo chiều dài các dòng sông là những làng nghề nổi tiếng như trống Lâm Yên, mía đường Đa Hòa, các làng dệt Mã Châu, Bảo An, làng gốm Thanh Hà, làng mộc Kim Bồng, chiếu Bàn Thạch… Những làng nghề thủ công truyền thống này không chỉ góp phần vào sự thịnh vượng về kinh tế mà còn đắp bồi nên những giá trị văn hóa đặc sắc của xứ Quảng, đặc biệt trở thành tài nguyên quý giá cho ngành du lịch dịch vụ phát triển bền vững.

Ông Lê Trí Thanh - Chủ tịch UBND tỉnh khẳng định: “Quảng Nam đặc biệt quan tâm đến việc quy hoạch, khai thác các dòng sông trên vùng đất của mình. Làm sao vừa bảo tồn được những giá trị văn hóa - lịch sử vốn có, đồng thời cũng làm gia tăng thêm giá trị về kinh tế - văn hóa - du lịch… trong bối cảnh hiện nay”.

Tất cả chất liệu nêu trên là vỉa quặng đặc biệt để những người làm truyền hình Quảng Nam bắt tay thực hiện 20 tập ký sự “Những dòng sông xứ Quảng”, hy vọng góp phần xây dựng một dư địa chí bằng hình ảnh về mảnh đất và con người Quảng Nam đầy ân tình...