Nhuộm màu tự nhiên cho lụa xứ Quảng

Đề tài “Nghiên cứu phát triển công nghệ nhuộm màu tự nhiên trên vải lụa tơ tằm và sợi tổng hợp thay thế cho công nghệ nhuộm màu hóa chất” do PGS-TS.Lê Tự Hải (Trường Đại học Sư phạm - Đại học Đà Nẵng) và cộng sự triển khai, mở ra xu hướng phát triển và hoàn thiện sản phẩm lụa truyền thống với đa dạng sắc màu tự nhiên, thân thiện với môi trường, đáp ứng thị hiếu người tiêu dùng.

Nhuộm màu tự nhiên cho lụa

PGS-TS.Lê Tự Hải cho hay, đã có nhiều nghiên cứu quy trình nhuộm vải bằng chất màu tự nhiên được nhiều nhà khoa học trên thế giới quan tâm, tập trung chiết tách màu nhuộm từ các loài thực vật.

Nhóm của PGS-TS.Lê Tự Hải nghiên cứu chiết tách thành công 3 dung dịch chất màu từ nguyên liệu hoa hòe, hạt cau và hạt điều nhuộm. Bên cạnh đó, nghiên cứu các công thức tạo màu, phối màu, thử nghiệm nhuộm màu tự nhiên đối với sản phẩm tơ lụa và sợi tổng hợp thay thế, tạo các mẫu vải tơ tằm, vải tổng hợp nhuộm bằng chất màu tự nhiên.

 Nhóm nghiên cứu cũng xây dựng được các quy trình chiết tách chất màu từ hoa hòe, hạt cau và hạt điều nhuộm quy mô 10kg nguyên liệu/mẻ. Sản phẩm từ đề tài cũng tạo ra một thiết bị chiết tách chất màu, một thiết bị cô đặc dung dịch chất màu, một thiết bị nhuộm vải tơ tằm, vải tổng hợp.

“Việc sử dụng chất tạo màu chiết tách từ các loại thực vật, không có các hóa chất fomaldehyde, azoamin gây độc hại cho người sử dụng và gây ô nhiễm môi trường. Nếu áp dụng kết quả nghiên cứu đề tài trong nhuộm vải tơ tằm, vải tổng hợp thì sẽ tạo nên sản phẩm vải hoàn toàn thân thiện môi trường” - PGS-TS.Lê Tự Hải cho biết.

Bà Lê Thủy Trinh - Phó Giám đốc Sở KH&CN cho rằng, những kết quả từ nghiên cứu đã góp phần động viên, đồng hành với người sản xuất lụa truyền thống để làng lụa vững tin hơn, có nhiều động lực phát triển.

Nghiên cứu đã đáp ứng được tính ứng dụng, đảm bảo cả tính khoa học lẫn thực tiễn, đáp ứng tiêu chí về giữ môi trường, gắn với đào tạo. Các nhà nghiên cứu cũng đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ cho sản phẩm lụa truyền thống. Vấn đề nguyên liệu đầu vào đảm bảo ổn định phục vụ sản xuất lâu dài cũng là tiêu chí quan trọng cần hướng đến, tạo sự phát triển bền vững.

 Nâng tầm lụa truyền thống

TS.Mai Thị Thanh (thành viên Hội đồng nghiệm thu - Sở KH-CN) cho rằng, việc sử dụng màu tự nhiên chiết xuất từ thực vật để nhuộm màu cho vải lụa và việc tái sử dụng màu trở lại là hoàn toàn hợp lý, giúp giảm giá thành sản phẩm, lại tạo sự đa dạng cho các khổ vải. Song, khâu bảo quản thế nào đối với dung dịch màu chiết ra, việc đánh giá độ bền của vải lụa khi sử dụng công nghệ nhuộm vải truyền thống cần được chú trọng.

Còn kỹ sư Bùi Văn Huyên - Giám đốc Công ty Tơ lụa Lâm Đồng nhận xét, cần chú trọng về thời gian cô đặc sản phẩm tới lúc nhuộm là bao lâu, cần có khuyến cáo cụ thể. Các công đoạn tạo màu, nhuộm màu cho vải hiện rất công phu, chi phí cho sản phẩm vải lụa truyền thống nhuộm màu tự nhiên khá cao, cần thiết cải tiến một số công đoạn, giảm chi phí sản xuất, hạ giá thành sản phẩm để tăng sức cạnh tranh. Màu nhuộm với các tông màu hiện còn ít quá, chủ yếu là những tông màu nóng, trong khi nhà kinh doanh cần đa dạng bảng màu hơn, ngoài màu nóng, cần thêm những gam màu lạnh.

Một vấn đề hết sức quan trọng là khi đã hoàn thành và áp dụng được công nghệ nhuộm màu tự nhiên, nếu trong quá trình sản xuất, vẫn còn sử dụng kỹ thuật nhuộm màu hóa chất thì sẽ ảnh hưởng rất lớn đến thương hiệu vải lụa truyền thống về sau nên cần phải tính đến việc giữ gìn và phát triển thương hiệu, tạo sự tin cậy nơi người tiêu dùng.

Ông Trần Kỳ Phương - Giám đốc Công ty TNHH Tơ lụa Mã Châu cho rằng, trước nay, cách nhuộm màu tự nhiên áp dụng theo hình thức cổ truyền, cách làm không logic theo dây chuyền sản xuất, mang tính nhỏ lẻ hơn.

Làng nghề đang quay lại các sản phẩm truyền thống, tập trung tất cả các công đoạn sơ chế, sản xuất các quy trình từ đầu đến cuối, theo quy trình truyền thống và đang lúng túng công nghệ nhuộm màu.

Đây là những nghiên cứu rất thiết thực, kết quả nghiên cứu ra đời hợp thời điểm, đáp ứng mong muốn của làng nghề là quay về với công nghệ nhuộm vải lụa với cách nhuộm màu truyền thống, an toàn, cải tiến được nhiều công đoạn so với cách thức nhuộm màu truyền thống lâu nay.

“Trước đây nhuộm theo cách cổ truyền, chi phí cao hơn, thời gian kéo dài hơn, cách làm không logic theo dây chuyền sản xuất nên mang tính nhỏ lẻ. Khi áp dụng công nghệ này, chúng tôi nhận thấy có hiệu ứng xã hội và khách hàng rất tích cực” - ông Phương nói.