Nói không với thuốc lá: Bắt đầu từ những phong tục

Thời gian qua, TP.Hội An triển khai nhiều hoạt động phòng chống tác hại của thuốc lá. Bên cạnh những kết quả tích cực, vẫn còn nhiều khó khăn, trong đó có nguyên nhân từ những phong tục.

Tại một lễ hội đầu xuân trên địa bàn thành phố, bên cạnh những vật cúng thường thấy như xôi, gà, thịt, hoa quả, bánh kẹo... thì còn có một gói thuốc lá. Hỏi ra mới hay, mỗi năm tới lễ cúng, người dân trong làng thường tự làm lễ vật rồi mang tới nơi cúng tế để dâng lên các bậc anh linh. Năm nay, người dân mang lễ vật cúng có kèm theo cả một bao thuốc lá. Cụ Lê Cảnh (82 tuổi) - một người có nhiều năm làm chủ tế trong lễ cúng của làng cho biết, vật cúng là theo lòng thành của dân làng, trong đó có bao thuốc lá, nhưng nếu lễ cúng sang năm  bỏ thuốc lá thì cũng không có vấn đề gì. Cụ Cảnh cho biết thêm: “Lễ vật tùy vào mọi người chứ không bắt buộc. Lễ vật họ dâng cúng với suy nghĩ, thường ngày xưa, ông bà mình trầu, rượu, thuốc lá  là 3 cái món quen thuộc nhất”.

Có thể thấy việc sử dụng thuốc lá trong các hoạt động tín ngưỡng đã ăn sâu vào trong tâm thức của nhiều người, mặc cho những tác hại đã được chứng minh bằng nghiên cứu khoa học và cả trong thực tiễn. Theo ông Tống Quốc Hưng - Phó Trưởng phòng VH-TT Hội An, cách đây rất lâu, khi cây thuốc lá xuất hiện và bắt đầu được trồng phổ biến ở Việt Nam thì thói quen hút thuốc cũng dần được hình thành. Ban đầu là thuốc rê, giai đoạn sau có thêm thuốc điếu. Đến khi những người này mất đi, trong lễ cúng giỗ, con cháu lại bỏ một bao thuốc lên bàn cúng hoặc đốt một điếu thuốc găm vào bát hương trên bàn thờ để nhớ đến người quá cố. Dần dần, thuốc lá trở thành vật cúng khá phổ biến, không chỉ trong các lễ hội mà cả trong hoạt động cúng tế tại cộng đồng dân cư hay tại gia đình. Rồi ở đám cưới, đám tang, thuốc lá cũng thường xuyên được sử dụng. “Ngày xưa, dân gian có câu “Miếng trầu là đầu câu chuyện” thì ngày nay điếu thuốc lá lại đóng vai trò mở đầu câu chuyện...” - ông Hưng lý giải.

Để góp phần xây dựng thành công “Thành phố du lịch không khói thuốc lá” hướng đến “Thành phố sinh thái, văn hóa, du lịch”, nhiều năm qua, Ban chỉ đạo (BCĐ) Xây dựng Hội An - Thành phố văn hóa cũng như các địa phương đã vận động không sử dụng thuốc lá trong các hoạt động văn hóa, tín ngưỡng. Tuy nhiên, bên cạnh một vài điểm sáng, nhìn chung đến nay, việc phát động vẫn chưa nhận được sự hưởng ứng tích cực và rộng khắp. Ông Nguyễn Như Thương - Phó Trưởng phòng VH-TT, cơ quan trực BCĐ Xây dựng Hội An - Thành phố văn hóa cho biết thêm: “Thời gian qua, BCĐ đã có chủ trương phát động các tộc họ, khu dân cư nói không với thuốc lá trong các hoạt động lễ hội, trong đám tang, đám cưới. Tuy nhiên đến nay, phong trào này vẫn chưa được thực hiện nghiêm túc, cần có sự tuyên truyền và thường xuyên hơn, nhằm hướng đến một môi trường trong lành và bảo vệ sức khỏe cho mỗi người.

PHAN SƠN