Nước Nga mãi trong tim

Ông Đinh Xuân Thảo - nguyên Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Nam chia sẻ câu chuyện, kỷ niệm của mình gắn liền với xứ sở bạch dương và những người bạn Nga.

Ông Đinh Xuân Thảo (thứ hai, bên trái) chụp hình lưu niệm cùng những người bạn Nga nhân kỷ niệm 20 năm ngày thượng cờ Nga tại lãnh sự quán ở Đà Nẵng (10.2018). Ảnh: HỒNG VÂN

Quê xã Hương An, Quế Sơn, ông Đinh Xuân Thảo biết cầm vũ khí đánh địch khi cao chỉ nhích hơn cây súng trường. Cuối năm 1969, lúc này 17 tuổi, ông được đưa ra Bắc học tập. Bố ông từng nuôi giấu các đồng chí lãnh đạo Tỉnh ủy (nhà ở quê được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh) sau đó tập kết ra Bắc nên ngày cha con đoàn tụ cũng là ngày ông Thảo nhận mệnh lệnh của bố “phải học cho giỏi”. Từ cố gắng của mình trong học tập, mùa hè năm 1975, lúc này miền Nam đã giải phóng, ông Thảo được cử đi học ngành luật ở Azerbaijan, thuộc Liên bang Xô-viết.

Kỷ niệm về 3 cô giáo

Ông Thảo theo học tại Trường Đại học tổng hợp quốc gia Baku - nơi có hàng nghìn du học sinh Việt Nam trưởng thành. Trong một năm học dự bị tiếng Nga, ông và các bạn được sống trong tình thương của cô giáo Tamara hiền dịu. Yêu quý cô, ngày 20.11, cả lớp mang hoa cẩm chướng, bánh ga tô đến chúc mừng. Cô rất ngạc nhiên và khen ở Việt Nam có một ngày thật tuyệt vời mà không phải nơi nào cũng có. Rồi cô mang nhiều thức ăn ngon chiêu đãi học trò một bữa thỏa thích. Kỷ niệm nhớ mãi là vào ngày 1.5, nhà trường có chương trình dạ hội. Theo phong tục ở đây, phụ nữ có quyền mời bất cứ nam giới nào cùng nhảy. Cô Tamara lần lượt nhảy với từng học sinh trong lớp, nhưng có một anh có lẽ tự ti về khả năng của mình nên đã từ chối. Thật bất ngờ, cô khóc và nói rằng, Việt Nam đã thoát ra khỏi chiến tranh, sinh viên qua đây phải trở thành người mạnh mẽ để trở về xây dựng đất nước, vậy mà vẫn có thanh niên chưa dám khẳng định mình. Câu nói của cô đã làm động lực mạnh mẽ cho cả lớp sau đó trong học tập, rèn luyện.

Ngoài cô giáo Tamara, ông Thảo và các bạn vẫn luôn giữ ký ức tốt đẹp về tiến sĩ Melicova dạy môn Lý luận nhà nước và pháp luật (sau này là Viện sĩ Viện Hàn lâm khoa học xã hội Liên bang Xô-viết) - người cực kỳ thông tuệ. Nghe cô giảng bài, những cậu học sinh lớn lên trong chiến tranh chỉ biết há hốc mồm trước chân trời tri thức rộng lớn. Nói về sự ra đời của pháp luật, cô lấy ví dụ về bộ luật Hồng Đức thời nhà Lê của Việt Nam để các trò có sự liên tưởng gần gũi. Điều đó cho thấy cô sâu sắc biết chừng nào. Hay cô Suster Khanum dạy môn Luật Tố tụng hình sự - một giáo viên nghiêm khắc đến khó tính. Bà luôn nói rằng bộ môn này không khác y khoa, bởi đều liên quan đến số phận con người; một sự chủ quan, sơ sẩy do kém hiểu biết phải trả giá đắt. Ngày thi bộ môn vấn đáp để tốt nghiệp, bà không biết mệt mỏi, ngồi vặn vẹo các trò từ sáng đến tối. Có anh suýt ngất xỉu vì bị truy vấn, bắt bài... Bật cười khi nhớ kỷ niệm xưa, ông Thảo chia sẻ: “Những năm đó, miền Bắc chưa có trường luật, nước ta cũng chưa có Bộ luật Tố tụng hình sự. Do vậy, những tri thức cô dạy vô cùng quý giá cho nghề nghiệp chúng tôi sau này. Càng hiểu vì sao cô đòi hỏi khắt khe đến vậy”.

Ông Đinh Xuân Thảo tâm sự, khó có thể nói hết sự ưu ái của bạn dành cho du học sinh Việt Nam. Sinh viên thường xuyên có các chuyến tham quan hoặc thực tập trong tòa án, viện kiểm sát, cơ quan điều tra, viện nghiên cứu tại thành phố Baku. Hàng năm mỗi dịp hè, trường tạo điều kiện để học viên đi nghỉ dưỡng tại Azerbaijan hoặc các nước lân cận.

Giữ ấm một tình yêu

Sau 6 năm miệt mài trên giảng đường với sự phấn đấu không ngừng, ông Đinh Xuân Thảo tốt nghiệp loại ưu. Về nước, làm việc tại Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng, ông Thảo tìm đọc, dịch các tài liệu về con người và luật pháp của nước Nga sang tiếng Việt gửi đăng trên tạp chí Kiểm sát với mục đích giúp cán bộ trẻ có thêm kiến thức chuyên ngành. Nhờ đó, vốn tiếng Nga sau khi về nước không bị mai một mà còn được ông Thảo phát huy. Cũng chính vì thế, ông Thảo được chọn làm phiên dịch các lớp bồi dưỡng cho cán bộ ngành Kiểm sát Việt Nam do bạn tổ chức tại Moscow và Leningrat suốt 8 năm.

Cuối những năm 1980, trong điều kiện đối mặt nhiều khó khăn, Nga vẫn cử chuyên gia sang lắp đặt các phương tiện phục vụ hoạt động cho ngành Kiểm sát Việt Nam. Được cử làm người phiên dịch trong những lần này, ông Thảo càng thêm trân trọng tình nghĩa trước sau như một của con người và đất nước Nga vĩ đại... Năm 2010 ông Thảo có dịp trở lại thăm Trường Nâng cao cán bộ ngành Kiểm sát Liên Xô ở Moscow khi cùng đoàn công tác của Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Việt Nam sang Nga. Điều day dứt với ông là vẫn chưa có dịp thăm lại trường Đại học Tổng hợp quốc gia Baku, nơi lưu giữ kỷ niệm thời sinh viên sôi nổi của một thế hệ trẻ Việt Nam ngày ấy.

Điều đáng quý là khi còn đương chức hay đã nghỉ hưu, ông Đinh Xuân Thảo luôn giữ ấm tình yêu với đất nước Cách mạng tháng Mười bằng những việc làm giản dị. Hàng năm vào các ngày Quốc khánh Nga, Ngày Chiến thắng phát xít…, ông đều đến thăm, tặng hoa Lãnh sự quán Nga tại Đà Nẵng. Ngôi nhà của ông cũng là nơi những người bạn ở Lãnh sự quán Nga thi thoảng đến hàn huyên, ăn những bữa cơm đầu năm hay dịp có sự kiện lớn của hai đất nước. “Chúng tôi biết ơn nước Nga đã cho lớp sinh viên trường luật ngày ấy các nền tảng cơ bản để áp dụng thiết thực trong công việc của mình. Nước Nga thủy chung và nhân hậu sẽ mãi trong trái tim tôi” - ông Thảo thổ lộ.

HỒNG VÂN