"Nuôi dưỡng" để phát triển doanh nghiệp bền vững

Khởi nghiệp bùng phát như một tín hiệu tốt trong đời sống kinh doanh, nhưng số lượng doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường cũng gia tăng. Liệu có thể vừa tăng trưởng, vừa nuôi dưỡng sự phát triển bền vững của doanh nghiệp hay không vẫn là câu chuyện được quan tâm.

Các câu lạc bộ khởi nghiệp sáng tạo được thành lập sẽ góp thêm sức mạnh cho “mạng lưới” doanh nghiệp. Ảnh: T.D

Động lực kinh tế

Không thiếu chương trình, chính sách, cơ chế hỗ trợ của chính quyền Quảng Nam trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho khởi sự doanh nghiệp. Sở KH&ĐT cho biết, trong vòng 5 năm qua (2012 – 2016) đã có 3.807 doanh nghiệp thành lập. Tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm 18,5% (tương ứng mỗi năm bình quân có 761 doanh nghiệp thành lập mới với số vốn đăng ký 3.981 tỷ đồng/năm). Tốc độ tăng trưởng doanh nghiệp khá cao kể từ khi Luật Doanh nghiệp 2014 được ban hành. Tốc độ tăng bình quân hàng năm giai đoạn 2014 - 2016 khoảng 24,8% (tương ứng mỗi năm có 872 doanh nghiệp thành lập mới với tổng vốn đăng ký 3.985 tỷ đồng/năm).

Theo thống kê, tính đến cuối năm 2016, tổng số doanh nghiệp đang hoạt động tại Quảng Nam khoảng 5.300 doanh nghiệp với số lao động thường xuyên làm việc khoảng 200.000 người. Kết quả những cuộc khảo sát cho thấy có khoảng 80% doanh nghiệp có lãi. Nhiều doanh nghiệp liên tục gia tăng lợi nhuận, mở rộng quy mô, khẳng định vị thế trên thương trường và góp phần quan trọng cho sự phát triển kinh tế - xã hội, đóng góp nguồn thu lớn cho ngân sách nhà nước. Điều đáng nói là doanh nghiệp nội địa đóng góp phần lớn vào ngân sách nhà nước, chiếm đến 90,7% tổng thu ngân sách nhà nước. Bình quân mỗi năm đóng góp 5.533 tỷ đồng với tốc độ tăng trưởng bình quân 45,4%/năm. Ông Phạm Tấn Minh - Phó Giám đốc Sở KH&ĐT cho biết tốc độ tăng trưởng số doanh nghiệp thành lập mới bình quân 18,5%/năm, nhưng tốc độ tăng mức đóng góp cho ngân sách bình quân đến 41%/năm. Chỉ tính 3 năm (2014 - 2016), mức đóng góp cho ngân sách nhà nước đạt bình quân 55,8%/năm.

Sự phát triển doanh nghiệp được cho là ấn tượng này vẫn chưa thể “lấp lỗ hổng” để phát triển bền vững khi có đến 97% doanh nghiệp vừa và nhỏ, siêu nhỏ, phân bố tập trung chủ yếu ở các đô thị, các huyện đồng bằng. Hiện các doanh nghiệp hoạt động riêng lẻ, khá độc lập, thiếu vắng tính liên kết, hợp tác để tham gia chuỗi giá trị sản phẩm, dịch vụ. Không tính Thaco, số vốn đăng ký đưa vào thị trường bình quân của một doanh nghiệp thấp, chỉ khoảng 5,2 tỷ đồng/doanh nghiệp. Sau giai đoạn khởi nghiệp, hầu hết doanh nghiệp đều thiếu khả năng mở rộng quy mô và đóng góp không nhiều vào ngân sách nhà nước. Bình quân một doanh nghiệp chỉ đóng góp cho ngân sách khoảng 0,46 tỷ đồng/năm. Khởi nghiệp của doanh nghiệp chỉ đơn thuần là thành lập một pháp nhân, một loại hình doanh nghiệp để sản xuất, kinh doanh. Một số ít doanh nghiệp khởi nghiệp chuyển từ hộ kinh doanh cá thể sang loại hình doanh nghiệp. Một vài doanh nghiệp khởi nghiệp ngay trong doanh nghiệp, nhưng cũng chỉ mới ở dạng tạo thêm pháp nhân mới phục vụ cho việc quản lý hoặc mở rộng khu vực, địa bàn sản xuất kinh doanh chứ chưa gắn với đổi mới, sáng tạo để tạo ra động lực phát triển hoặc sản phẩm mới.

Chông chênh khởi nghiệp

Một con số thống kê không thể lạc quan khi số liệu doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường ngày càng lớn. Thống kê số liệu đăng ký kinh doanh của Sở KH&ĐT đã ghi nhận từ 2012 - 2016 có khoảng 2.927 doanh nghiệp rời khỏi thị trường (gồm giải thể, thu hồi do bỏ địa chỉ kinh doanh hoặc vi phạm pháp luật, ngừng hoạt động), bình quân có đến 585 doanh nghiệp/năm, chiếm 12,8% doanh nghiệp đang hoạt động của năm trước. Ông Phạm Tấn Minh nói chưa có điều kiện khảo sát, thu thập đủ thông tin để phân tích, xác định cụ thể nguyên nhân doanh nghiệp rời khỏi thị trường. Tuy nhiên, có thể xác định rằng hầu hết doanh nghiệp rơi vào tình trạng này đều là những doanh nghiệp đăng ký thành lập, lợi dụng pháp nhân để khai thác kẽ hở chính sách… Khi Nhà nước tăng cường kiểm soát là lập tức doanh nghiệp tìm cách thoát khỏi thị trường. Đa số doanh nghiệp nhỏ, tiềm lực yếu nên khó có khả năng thích ứng kịp với sự thay đổi của thị trường… Ngoài ra, không ít doanh nghiệp hoạt động một số ngành nghề, loại hình kinh doanh không còn phù hợp, hết cơ hội phát triển khi thị hiếu người tiêu dùng thay đổi…

Thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp mạnh mẽ chính là động lực quan trọng. Sở KH&ĐT cho hay khởi nghiệp không hoàn toàn nhất thiết phải thành lập một doanh nghiệp mới mà có thể hình thành, phát triển các mô hình, cơ sở sản xuất, kinh doanh nhỏ, các hộ kinh doanh và khởi nghiệp ngay trong các doanh nghiệp, khởi nghiệp sáng tạo… Chủ tịch UBND tỉnh Đinh Văn Thu cho rằng sự đồng hành của địa phương, kịp thời giải quyết những vướng mắc của doanh nghiệp thông qua các kênh đối thoại khác nhau… để dưỡng nghiệp. Phát triển doanh nghiệp không phải là một chiến dịch nhất thời mà là hành trình dài hơi, hướng đến chiều sâu và lan tỏa rộng trong nền kinh tế... Ông Đinh Văn Đào - Cục trưởng Cục Thống kê nói mục tiêu 1.000 doanh nghiệp thành lập năm 2017 là điều đáng quan tâm nhưng cũng là chuyện để bàn. Phải có kế hoạch vận động cho khu vực cá thể thì mới tiến triển nhanh, đúng yêu cầu và đúng lộ trình. Hệ sinh thái khởi nghiệp cần một kế hoạch cụ thể, xây dựng một vườn ươm doanh nghiệp thì mới có thể nhận diện được sự thành công.

Ông Phạm Tấn Minh phân tích, để đạt con số 7.500 doanh nghiệp vào năm 2020 thì bình quân mỗi năm phấn đấu tăng thêm số doanh nghiệp hoạt động ít nhất là 550 doanh nghiệp. Tuy nhiên, để đạt con số lý tưởng đó, phải bảo đảm số doanh nghiệp khởi nghiệp bình quân 1.135 doanh nghiệp/năm, đồng thời giảm thiểu thấp nhất số doanh nghiệp rời bỏ thị trường so với các năm trước và đạt tốc độ tăng trưởng của số doanh nghiệp đang hoạt động bình quân ít nhất 10%/năm. “Doanh nghiệp sau khởi nghiệp, nhất là doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo thường phải đối mặt với nhiều khó khăn, bất trắc của thị trường. Để giảm thiểu rủi ro, duy trì tốt hoạt động sau khởi nghiệp cần chính sách hỗ trợ kịp thời công tác chẩn đoán và tư vấn giải pháp cải thiện hiệu quả kinh doanh khi doanh nghiệp gặp khó khăn” - ông Minh nói.

TRỊNH DŨNG