Phát hiện con đường "Thần đạo" vào Mỹ Sơn xưa

Phát hiện bất ngờ

Vừa qua, Ban Quản lý di sản văn hóa Mỹ Sơn phối hợp đoàn công tác Viện Khảo cổ do TS.Nguyễn Ngọc Quý chủ trì tiến hành khai quật thăm dò khu vực nhóm tháp K Mỹ Sơn. Trong một tháng triển khai, đoàn đã mở 5 hố thăm dò (mỗi hố có diện tích 4m2), hướng hố được đặt theo hướng của di tích.

Cụ thể, khu vực phía Đông (phía sau) tháp K mở 2 hố thăm dò, bước đầu phát hiện hai dấu tích tường bao phía bắc và phía nam của đường đi chạy dọc theo hướng Đông - Tây. Khu vực phía Tây (phía trước) của tháp K mở 3 hố thăm dò, phát hiện dấu tích móng đầm của con đường đi từ ngoài vào cửa tháp.

Tháp K là một tháp đơn lẻ nằm khá độc lập với các nhóm tháp khác. Tháp được xây dựng trên vùng đất phẳng rộng, khá cao. Nếu vào thung lũng Mỹ Sơn theo đường suối Khe Thẻ hoặc bằng đường bộ men theo bờ suối Khe Thẻ xưa thì công trình kiến trúc đầu tiên bắt gặp là tháp K. Vì nằm ở vị trí đặc biệt nên chức năng của tháp có thể là trạm đầu tiên đón tín đồ vào hành hương, điều này càng được minh chứng khi tháp K được xây dựng với cấu trúc như một tháp cổng. Có thể xưa kia xung quanh tháp K còn một số kiến trúc khác dựng bằng vật liệu kém bền vững như tre, gỗ lá, nhưng cho đến nay không còn dấu vết.

Mặc dù khu vực xung quanh tháp K hiện nay rừng cây rậm rạp nhưng qua khảo cổ thăm dò trên diện tích nhỏ (20m²) vẫn có thể nhận thấy đây là một không gian khá bằng phẳng.

Kết quả điền dã và thăm dò khảo cổ cũng xác định phía tây tháp K là khu vực bờ suối của một nhánh suối Khe Thẻ chạy qua; phía đông tháp K khả năng là một khoảng sân rộng, bằng phẳng được san đắp có chủ ý bằng đất cát tạo thành một không gian thoáng đãng.

TS.Nguyễn Ngọc Quý cho biết, qua kết quả thực tế khảo sát và thăm dò tại hiện trường có thể nhận thấy kiến trúc tường bao đã xuất lộ trong hố thăm dò 1 (TD1), TD2 là đoạn nối dài với tường bao bắt đầu từ cửa phía đông tháp K.

Toàn bộ đoạn tường bao đường đi ở phía đông tháp K đã xuất lộ dài khoảng 65m, chiều rộng của con đường bao gồm cả hai tường bao là khoảng 9m, chiều rộng lòng đường khoảng 8m. Trong đó, khoảng chiều dài con đường đã xuất lộ do đợt trùng tu của dự án hợp tác Ấn Độ - Việt Nam tại tháp K năm 2017 - 2018 dài khoảng 20m.

TS.Nguyễn Ngọc Quý khẳng định, những vết tích kiến trúc đường dẫn mới được đặt vấn đề nghiên cứu trong vài năm gần đây và đã được xác định chính xác trong đợt thăm dò này. Kết quả đào thăm dò đã xác định có một con đường bắt đầu từ tháp K đi vào khu trung tâm thánh địa Mỹ Sơn ở thế kỷ XII, đây cũng là lần đầu tiên giới nghiên cứu khảo cổ - lịch sử trong nước và quốc tế biết đến con đường này.

“Chúng tôi cho rằng đây chính là con đường “Hoàng gia” - con đường dẫn để thần linh, vua chúa và tăng lữ Bà la môn giáo đi vào không gian thiêng thánh địa Mỹ Sơn. Công trình kiến trúc này hoàn toàn mới được biết đến bởi kiến trúc đã bị phá hủy từ lâu và vùi lấp bên dưới một lớp đất rừng bồi lấp khá dày.

Dù vậy, vì công tác thăm dò khảo cổ mới chỉ được thực hiện trong một diện tích rất khiêm tốn, nên chưa thể làm rõ niên đại cụ thể của di tích, tuy nhiên qua mối liên quan của phế tích đường dẫn với tháp K có thể bước đầu nhận định đường dẫn có niên đại thế kỷ XII, tương đương với niên đại tháp K” - TS.Nguyễn Ngọc Quý phân tích.

Mỹ Sơn còn nhiều bí ẩn

Mỹ Sơn được người Chăm bắt đầu xây dựng từ thế kỷ IV và liên tục được bổ sung thêm các ngôi tháp lớn nhỏ trong nhiều thế kỷ sau đó, quá trình này chỉ kết thúc khi vùng đất phía bắc sông Thu Bồn sát nhập vào lãnh thổ Đại Việt (1306).

Từ đầu thế kỷ XX, khi các nhà khoa học Pháp đến Mỹ Sơn nghiên cứu đã phát hiện nơi đây còn 68 công trình kiến trúc phân bố thành 8 cụm, mỗi cụm có một đền tháp chính và các đền tháp phụ trợ phân bố ở trung tâm thung lũng đường kính khoảng 2km, trục chính là suối Khe Thẻ.

Với những phát lộ vết tích khu vực quanh tháp K vừa qua càng khẳng định nhiều bí ẩn vẫn còn nằm sâu trong lòng đất Mỹ Sơn chưa từng được biết đến trong suốt lịch sử tồn tại của di tích này.

Theo TS.Nguyễn Ngọc Quý, sở dĩ khẳng định con đường phát lộ tại tháp K là “Thần đạo” (hoặc con đường “Hoàng gia”) là dựa trên nhiều cơ sở. Thứ nhất, ngày xưa chỉ có vua chúa và tăng lữ mới được vào thánh địa dâng lễ, người dân không được vào. Thứ hai, tháp K nằm vị trí tách biệt và đầu tiên trong khu di tích, có vai trò như là trạm đón tín đồ vào hành hương không gian thiêng bên trong. Chưa kể, qua hệ thống tư liệu có được, nhiều nhà nghiên cứu trong nước và quốc tế cũng nhân định khả năng từ tháp K có một con đường dẫn vào các ngôi đền bên trong.

“Chắc chắn đây là con đường “Thần đạo”, con đường “Hoàng gia” của người Chăm xưa. Những phát hiện trên đã đặt ra vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu khảo cổ về hệ thống phế tích kiến trúc đường đi ở khu vực quanh tháp K nhằm làm rõ về sự hiện diện của con đường này. Hoàn thành công việc sẽ đóng góp thêm những tư liệu mới góp phần nhận thức toàn diện hơn về không gian văn hóa - lịch sử - kiến trúc Mỹ Sơn” - TS.Nguyễn Ngọc Quý nói.

Ông Nguyễn Công Khiết - Phó Giám đốc Ban Quản lý di sản văn hóa Mỹ Sơn nhìn nhận, kết quả nghiên cứu sẽ góp phần giúp đơn vị phát huy tốt hơn giá trị lịch sử văn hóa di tích, đặc biệt tổ chức đưa đón du khách theo đúng con đường di sản người Chăm đã để lại, giúp du khách có cái nhìn rõ ràng hơn về khu đền tháp Mỹ Sơn và văn hóa Chămpa trong lịch sử.