Phong trào nuôi tôm thẻ chân trắng tự phát: Sông Trường Giang biến dạng, ô nhiễm

Chưa bao giờ phong trào nuôi tôm thẻ chân trắng trên cát rộ lên mạnh mẽ như thời gian gần đây. Trong khi việc kiểm soát của địa phương, ngành chức năng còn nhiều khó khăn, sông Trường Giang tiếp tục gồng mình với tình trạng rút ruột và xả thải.

Hút cát từ lòng sông để xây dựng ao nuôi tôm thẻ chân trắng trên cát.

Rút ruột lòng sông

Dọc vùng ven biển từ Thăng Bình đến Núi Thành, những cánh đồng nuôi tôm thẻ chân trắng trên cát cứ nối tiếp nhau, ngày càng mở rộng ra, trống hoác cây cối. Nổi trên những đụn cát trắng ven biển là từng ô vuông đen kịt của nhiều tấm bạt lót chứa nước, tạo thành những ao nuôi tôm. Dải đất này vốn rất hẹp, có đoạn sông và biển chỉ cách nhau vài trăm mét, nhìn thấu chân sóng. Tại các xã Bình Hải (Thăng Bình), Tam Tiến, Tam Hòa (Núi Thành), để có đất mở rộng ao nuôi, gần đây nhiều người còn đào cả vườn nhà, be bờ chứa nước nuôi tôm. Nhiều diện tích nuôi tôm vùng triều ven sông Trường Giang xưa kia cũng được người dân cải tạo lại, hút cát từ lòng sông lấp ao nuôi cũ, san ủi, lót bạt để nuôi tôm chân trắng trên cát. Sông Trường Giang lại một lần nữa phải gồng mình, bị rút ruột, đào bới và trở thành túi chứa nước thải khổng lồ.

Anh Bùi Ngọc Duy (thôn Long Thạnh, xã Tam Tiến) có gần 1.000m2 ao nuôi tôm thẻ chân trắng trên cát nằm sát sông Trường Giang. Anh cho biết ao này trước đây nuôi tôm sú, lấy nước sông vào ao là thả nuôi. Một năm nhiều lắm nuôi chỉ được 2 vụ, mùa đông không thả tôm vì sợ ngập lụt. Vài năm trước ao nuôi này bỏ hoang vì nhiều vụ liên tiếp tôm bị dịch bệnh, thua lỗ. Gần đây, để có đất thả nuôi tôm thẻ chân trắng trên cát, gia đình đã đầu tư hàng trăm triệu đồng, hút hàng nghìn khối cát từ lòng sông xây dựng ao nuôi. Mấy vụ vừa rồi ao của anh Duy luôn có lãi. Điều anh lo lúc này là tình trạng sạt lở bờ sông, nguy cơ vỡ bờ ao. Đoạn sông này đã bị thu hẹp bởi tình trạng lấn sông xây dựng công trình ao nuôi tôm, dòng nước chảy xiết gây nguy cơ sạt lở. Anh Duy phải dùng những tấm tôn xi măng chắn cát bờ ao, hạn chế sóng đánh vào bờ.

Ven sông Trường Giang đoạn qua xã Tam Tiến, Tam Hòa dày đặc ao nuôi tôm thẻ chân trắng trên cát. Đây là 2 địa phương có diện tích ao phát triển rầm rộ trong thời gian gần đây. Người dân cho biết, nhiều đoạn đáy sông không còn cát để hút mà chỉ toàn bùn. Tại xã Tam Tiến, chúng tôi chứng kiến cảnh để xây dựng ao, nhiều người phải dùng hàng trăm mét ống nối với tàu cuốc có máy hút công suất lớn, “mượn” đất ở nhiều đoạn sông khác lấp vào. Chị Nguyễn Thị Chung (một người dân sống ở ven sông Trường Giang đoạn qua xã Tam Tiến) cho biết: “Trước đây sông Trường Giang đã bị lấn ra nhiều để mở rộng ao nuôi vùng triều rồi, chừ tiếp tục bị ao nuôi tôm chân trắng trên cát lấn nữa. Nhưng lần này thì nặng hơn, sông vừa bị lấn vừa bị hút hết cát, dễ gây thay đổi dòng chảy, xói lở”.

Hứng nước thải

Do phát triển nuôi tôm thẻ chân trắng trên cát tự phát, ồ ạt chạy theo lợi nhuận, phần vì thiếu quỹ đất, vốn đầu tư nên hầu như người nuôi không đầu tư ao xử lý nước thải. Dải đất ven biển từ Thăng Bình đến Núi Thành “mọc” lên nhiều cánh đồng tôm sát biển hoặc ven sông, hút nước biển trộn lẫn với nước ngọt thả nuôi và xả thải ra sông hoặc biển. Nếu như các cánh đồng tôm ở thôn Kỳ Trân (xã Bình Hải) xả thẳng ra biển hằng ngày thì tại vùng Tam Tiến, Tam Hòa người nuôi chủ yếu xả ra sông vì công trình ao nuôi khu vực này nằm cách biển khá xa. Tuy nhiên, đến nay ngành chức năng, chính quyền địa phương chưa tổ chức kiểm tra, có biện pháp ngăn chặn.

Ao tôm của anh Bùi Ngọc Duy (thôn Long Thạnh, xã Tam Tiến) sát sông Trường Giang có nguy cơ vỡ bờ. Ảnh: PHƯỚC AN

Nhiều người dân sống dọc sông Trường Giang thuộc các xã Tam Tiến, Tam Hòa tỏ ra bức xúc khi hằng ngày phải chứng kiến cảnh hàng loạt miệng cống vô tư xả nước thải từ quá trình nuôi tôm thẻ chân trắng trên cát ra sông. Nước thải từ quá trình nuôi tôm thẻ chân trắng là “hợp chất” của nhiều loại thuốc hóa học, cặn bã từ thức ăn cho tôm… Do phải hứng nước thải lâu ngày, nhiều đoạn sông Trường Giang bị ô nhiễm nặng. Tại khu vực Cửa Lở (thôn Long Thạnh, xã Tam Tiến) chúng tôi chứng kiến chất thải nuôi tôm ứ đọng lại, hình thành một lớp cặn bã dày, tơi xốp ven bờ. Dọc sông Trường Giang qua xã Tam Hòa, Tam Tiến, Tam Xuân 1, Tam Anh Bắc (huyện Núi Thành)… nhiều đoạn lâu nay vốn là những bến sông thơ mộng, chỗ để neo đậu ghe thuyền, nghỉ ngơi của ngư dân thì nay nhiều điểm trở thành những ao chứa nước thải. Nhiều người thậm chí bất đắc dĩ mới lội xuống nước sông vì sợ ngứa ngáy. Bà Nguyễn Thị Nga (thôn Tân Bình Trung, xã Tam Tiến), một người gắn bó với nghề mò cua bắt ốc trên các cồn bãi trên sông Trường Giang, nói: “Chừ còn rất ít bãi bờ cho con cua, con ốc sinh sản. Nước sông cũng ô nhiễm, chỉ có mấy con dộp dộp là phát triển vì ưa các chất thải từ nuôi tôm, còn cua cá, tôm… vắng dần. Mỗi lần ra sông mò ốc là tối tôi về gãi cả đêm”.

Sông Trường Giang vốn đã bị thu hẹp dòng chảy, điểm “thắt nút cổ chai” là chiếc cống Cổ Linh (ở thôn Cổ Linh, xã Bình Sa, Thăng Bình) lâu nay chặn dòng, chia sông là 2 khu vực (phía bắc chảy về Cửa Đại, phía nam ra cửa An Hòa). Trước đây, cũng vì con tôm sú mà nhiều cánh rừng ngập mặn ven sông Trường Giang bị đốn hạ; sông từng bị bóp dòng chảy, băm nát, giờ đây lại phải gồng gánh thêm chất thải từ quá trình nuôi tôm thẻ chân trắng nên đang “chết” dần…

PHƯỚC AN