Qua loa với danh hiệu văn hóa

Những ngày này, hầu khắp huyện, thành phố đều đã tổng kết phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”. Có thể thấy số lượng gia đình đạt chuẩn và danh hiệu Gia đình văn hóa (GĐVH) ở đa số địa phương đều chiếm con số khá cao, khoảng 90%. Việc bình chọn, xét duyệt phải chăng đã trở nên quá dễ dãi? Liệu người dân có còn mặn mà với những tấm giấy chứng nhận hàng loạt như vậy?

Một gia đình đạt danh hiệu GĐVH cần phải đáp ứng đầy đủ những tiêu chuẩn theo Bộ VH-TT&DL là có “đời sống kinh tế ổn định, đời sống văn hóa tinh thần lành mạnh, gia đình ấm no, hòa thuận, hạnh phúc, tiến bộ; gương mẫu chấp hành chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, không vi phạm pháp luật và các tệ nạn xã hội; tích cực hưởng ứng chủ trương xây dựng văn hóa, xây dựng nông thôn mới, xây dựng đô thị văn minh”. Nhưng khá lạ rằng, có rất nhiều gia đình chỉ 1 nhân khẩu, người cao tuổi vẫn được công nhận GĐVH. Bà Lê Thị T. (xã Điện Phong, Điện Bàn) chỉ sống một mình ở ngôi nhà do con cháu góp vào dựng nên. Mọi hoạt động sản xuất cũng như tham gia các hoạt động văn hóa cơ sở đều không có. Vậy nhưng cuối năm 2013, bà cũng được cấp giấy nhận GĐVH cấp cơ sở. Hay như những gia đình chỉ có cặp vợ chồng già, cũng được cấp giấy công nhận là GĐVH. Chỉ cần điều kiện “không vi phạm pháp luật”, “không sinh con thứ ba”, còn lại đa số gia đình đều là GĐVH. Điều này khá dễ với nhà nông. Vậy nên cũng chẳng ai còn mặn mà với cái giấy chứng nhận được cấp hàng loạt như vậy.

Những tấm biển về xây dựng phong trào TDĐKXDĐSVH như thế này được treo ở hầu khắp cổng làng, cổng xóm. Đây cũng là một trong những tiêu chí tính điểm cho phong trào. Tuy nhiên, chất lượng phong trào ra sao vẫn còn là dấu chấm hỏi.

Theo thống kê từ Sở VH-TT&DL, đến nay toàn tỉnh có trên 313.600 hộ được công nhận GĐVH, chiếm tỷ lệ 83.19%. Năm 2013, địa phương có số hộ gia đình đạt chuẩn văn hóa nhiều nhất là TP.Hội An với tỷ lệ 93,30%, thấp nhất là Tây Giang với tỷ lệ 42,30%. Trong khi đó, 1/3 trong tổng số hộ tại Hội An là những người nơi khác đến làm ăn, kinh doanh, thuê lại mặt bằng khu phố cổ. Không phải “dân gốc” nên những hoạt động văn hóa tại địa phương, cũng như tiêu chí “gia đình ấm no, hòa thuận, hạnh phúc, tích cực hưởng ứng xây dựng đô thị văn minh...” khó mà tích cực được. Đó cũng là trăn trở của khá nhiều người dân gốc vùng đô thị cổ, khi mà muốn xây dựng một “thành phố văn hóa” thì “phần hồn” của Hội An phải đến từ những cư dân yêu Hội An, đến từ hội lễ truyền thống, từ không gian cổ truyền chứ không phải từ những danh hiệu văn hóa. “Nếu xứng thật là GĐVH, thì càng cần phải tích cực hoạt động cho thành phố hơn nữa” - anh Lê Văn Công, người dân phường Thanh Hà (Hội An) chia sẻ.
Ông A Lăng Pưng - Phó phòng VH-TT huyện Tây Giang cho biết, với đồng bào Cơ Tu, gia đình đạt chuẩn văn hóa rất khó do khó có được đầy đủ những tiêu chí đã đưa ra. Ở mức độ chấp nhận được thì huyện sẽ công nhận. Năm vừa qua, Tây Giang có khá nhiều thôn phải di dời mặt bằng, phá bỏ gươl nên huyện cũng như xã chưa thể làm lễ phát động xây dựng thôn văn hóa cũng như GĐVH. “Theo quy định thôn nào chưa có gươl thì không phát động xây dựng thôn văn hóa, GĐVH. Năm qua ở huyện mình có rất nhiều thôn chưa phát động như Arói (xã Lăng), thôn Gary A (xã Lăng), các xã vùng cao khu 7” - ông Pưng nói. Hai năm liền (2011 và 2012), huyện Tây Giang không có đoàn kiểm tra về chất lượng phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa, con số chỉ từ xã báo cáo lên, đến năm 2013, khi tỉnh và huyện tổ chức đợt kiểm tra thì mới biết được thật sự có rất ít hộ đạt chuẩn như đã đưa ra. Lễ phát động cũng như giấy công nhận GĐVH bị nhạt nhòa bởi sức ảnh hưởng của phong trào không tác động nhiều lên ý thức của đồng bào miền núi.

Nhận danh hiệu cho có, đăng ký tham gia GĐVH theo phong trào để địa phương không bị mất danh hiệu thi đua... có lẽ là tâm lý chung của nhiều gia đình. Tỷ lệ gia đình đạt danh hiệu GĐVH hằng năm đều tăng nhưng chất lượng lại không đi cùng số lượng. Vẫn còn rất nhiều trường hợp trẻ chưa đủ tuổi vị thành niên vi phạm pháp luật, sự xuống cấp trong cách ứng xử giữa các thành viên trong gia đình... Giám đốc Sở VH-TT&DL – ông Đinh Hài thừa nhận có nhiều địa phương làm qua loa chiếu lệ, việc tổ chức đăng ký, kiểm tra, bình xét, công nhận các danh hiệu văn hóa vẫn còn thiếu chặt chẽ. Tuy nhiên, làm sao để cải thiện tốt hơn chất lượng phong trào vẫn còn là một dấu chấm hỏi.

TRUNG PHƯỚC