Quảng Nam và "ánh sáng" cho hoạt động đấu thầu y tế

Khó đấu thầu lựa chọn được nhà thầu

Sau 13 năm thực hiện, dự án “Nâng cao năng lực ngành y tế Quảng Nam” (vốn ODA của Chính phủ Italia) chỉ mới hoàn thành, bàn giao, đưa vào sử dụng hợp phần xây lắp.

Hợp phần mua sắm trang thiết bị y tế hơn 2,25 triệu EURO (gần gấp 3 giá trị xây lắp) tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Nam, Trung tâm Y tế Nông Sơn và Hiệp Đức, Trung tâm cấp cứu 115 không thể thực hiện được, dù chủ đầu tư đã xúc tiến, khảo sát thực hiện từ năm 2020.

Không còn cách nào, chính quyền Quảng Nam buộc phải đề nghị xem xét, thống nhất cắt giảm hợp phần mua sắm trang thiết bị y tế và kết thúc dự án.

Không chỉ riêng dự án này gặp khó. Nhiều dự án đầu tư y tế khác có nguy cơ chỉ xây xong công trình, phải chờ thiết bị, không biết đến bao giờ mới có thể hoàn thiện dự án để sử dụng.

Rắc rối, chồng chéo của các thông tư, nghị định đã khiến các nhà thầu không có cơ sở để triển khai việc thẩm định, phê duyệt dự toán, cũng như trình kế hoạch lựa chọn nhà thầu các gói thầu thiết bị y tế. Các dự án có hạng mục thiết bị y tế đã gặp khó khăn trong việc thẩm định giá lại phải tiếp tục kéo dài thời gian thực hiện.

Cụ thể: Cải tạo và nâng cấp Trung tâm Y tế Phước Sơn, Quế Sơn và Nam Giang; 76 trạm y tế tuyến xã; khối nhà điều trị kỹ thuật cao 7 tầng thuộc Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Nam.

Phòng khám đa khoa Chà Vàl (Nam Giang) nhiều năm phải điều chỉnh giảm 7/14 danh mục y tế để phù hợp tiêu chuẩn. Ngay gói thầu mua sắm thiết bị y tế của 2 dự án thuộc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế xã hội khoảng gần 40 tỷ đồng có nguy cơ không thể giải ngân được, phải trả vốn về trung ương, khi thời hạn cuối cùng là 31/12/2024, nhưng cho đến nay vẫn loay hoay xem xét, xác định cấu hình thiết bị của các trung tâm hay trạm y tế.

Ông Huỳnh Xuân Sơn - Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh - chủ đầu tư của 11 dự án đầu tư y tế có các gói thầu thiết bị y tế - cho rằng rất khó lựa chọn đơn vị thẩm định giá thiết bị y tế.

Nhiều đơn vị thẩm định giá từ chối thẩm định giá mặc dù đã ký kết hợp đồng với chủ đầu tư với lý do không tìm được báo giá từ các doanh nghiệp, nhà sản xuất thiết bị y tế.

Không chỉ không có gói thầu thiết bị y tế nào lựa chọn được nhà thầu trong năm 2023, tình trạng đấu thầu thuốc, hóa chất, vật tư y tế cũng khó khăn tương tự trong khi các bệnh viện đều lâm vào cảnh thiếu hụt.

Sở Y tế cho biết, năm 2023 UBND tỉnh phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu 10 gói thầu thuốc, hóa chất, thiết bị, vật tư y tế tập trung cấp địa phương, nhưng chỉ có 2 gói thầu có kết quả lựa chọn nhà thầu (thuốc Generic và vật tư y tế thận nhân tạo - siêu lọc máu - tim phổi nhân tạo). Các gói thầu hóa chất, vật tư y tế còn lại chưa biết bao giờ công bố kết quả lựa chọn được nhà thầu

Đã có lối mở?

Tình trạng không thể lựa chọn được nhà thầu cung cấp thiết bị, vật tư y tế, thuốc men đã trở thành gánh nặng của các bệnh viện và bệnh nhân. Luật Đấu thầu 2023 có hiệu lực từ 1/1/2024 kỳ vọng sẽ tháo gỡ nhiều vướng mắc, bảo đảm nguồn cung và việc mua sắm thuốc, trang thiết bị y tế.

Các khó khăn, vướng mắc đấu thầu y tế đã được nhận diện. Luật ra đời sẽ tạo sự chủ động, linh hoạt hơn cho chủ đầu tư trong việc đấu thầu các gói thiết bị, các cơ sở y tế mua thuốc, vật tư y tế, phù hợp thực tế, khả năng khám, chữa bệnh và khả năng chi trả của từng bệnh viện.

Một điều đáng kể là Nghị định số 24 của Chính phủ đã đưa ra quy định chi tiết đối với thuốc thuộc danh mục đấu thầu cấp quốc gia, của địa phương.

Đặc biệt, nếu chưa có kết quả đấu thầu hoặc đơn vị chưa lựa chọn được nhà thầu thì các bệnh viện có cơ chế chủ động để tự mua sắm phục vụ khám chữa bệnh cho người dân.

Bệnh viện có thể áp dụng tùy chọn mua thêm thuốc, vật tư y tế mà không phải tổ chức đấu thầu. Một số trường hợp được chỉ định thầu; một số hình thức mua sắm tiên tiến (mua sắm trực tuyến, chào giá trực tuyến…).

Chỉ trong thời gian ngắn, các bệnh viện có thể mua ngay được vật tư, linh kiện lắp đặt, thay thế những máy móc bị hỏng. Nghị định số 24 đã đơn giản, rút gọn quy trình đấu thầu. Cho phép chủ đầu tư lựa chọn nhiều hơn một nhà trúng thầu, chỉ cần căn cứ một bảng báo giá. Nếu nhiều hơn một thì được phép lấy bảng giá cao hơn để xây dựng dự toán. Đây là điều chưa từng có trước đây.

Theo Sở KH-ĐT, hiện nay, Bộ Y tế và Bộ KH-ĐT đang khẩn trương hoàn thiện các thông tư về mẫu hướng dẫn đấu thầu, đàm phán giá mua sắm tập trung... trong y tế. Khi ban hành, áp dụng các mẫu này sẽ đơn giản, thuận tiện và bảo đảm tính thống nhất.

Ông Huỳnh Xuân Sơn cho hay, đã có chút ánh sáng trong việc tổ chức xác định dự toán gói thầu đối với dự án có hạng mục y tế. Điều 16, Nghị định số 24 đã giải quyết được khá nhiều vướng mắc về thẩm định giá thiết bị. Việc đấu thầu sẽ hiệu quả hơn.

Có thể thấy, các quy định về đấu thầu y tế đã khá rõ ràng. Lý thuyết có thể triển khai được ngay, mở đường cho thiết bị, vật tư y tế, thuốc... vào bệnh viện dễ dàng hơn.

Tuy nhiên, các chủ đầu tư, bệnh viện cho hay, thuốc, vật tư, thiết bị y tế là những hàng hóa đặc biệt. Không thể đấu thầu giống các mặt hàng thông thường khác.

Ông Huỳnh Xuân Sơn cho biết thêm, để có thể sớm xây dựng được giá dự toán thiết bị cần sự hỗ trợ, phối hợp của cơ quan quản lý, chuyên môn về y tế.

Đồng thời đề nghị các dự án có phần thiết bị y tế có giá trị không lớn, cấu hình thông dụng cần các cơ quan quản lý, phối hợp chủ đầu tư trong việc xây dựng cấu hình thiết bị y tế đảm bảo các quy định hiện hành để làm cơ sở đăng tải thu thập báo giá.

Các dự án có phần thiết bị y tế có giá trị lớn, cấu hình phức tạp, đòi hỏi chuyên môn cao cần thành lập hội đồng khoa học lựa chọn cấu hình thiết bị...

Ông Mai Văn Mười - Giám đốc Sở Y tế nói, đấu thầu y tế sẽ không còn khó khăn như trước. Tuy nhiên, gần như tất cả nhân sự thực hiện công tác mua sắm, đấu thầu thiết bị, vật tư y tế, thuốc... thường thiếu.

Bởi họ gần như đều kiêm nhiệm, không có nghiệp vụ (ngay cả nhân sự điều động cũng không có kinh nghiệm, chuyên môn về đấu thầu...), nên rất dễ dẫn đến sai sót. Trong khi, giá cả các mặt hàng, nhất là thuốc, vật tư y tế mỗi nơi một giá, chưa có sự thống nhất trên cả nước.