Quy trình!

Gần đây, từ “quy trình” được nhắc đến và sử dụng với một tần suất dày đặc, chủ yếu theo hai hướng. Một phía, từ “quy trình” được dùng để giải thích, biện minh cho một sự việc, hiện tượng nào đó, rằng nó đã và đang diễn ra theo đúng trình tự vốn có, vốn phải như thế. Ở phía ngược lại, người ta đề cập, bình phẩm chung quanh từ “quy trình” với hàm ý mỉa mai, nghi ngờ về một trình tự có vẻ như... không đúng như nó vốn có, vốn phải như thế. “Quy trình” được dùng nhiều đến mức có cảm giác như cả xã hội đang tận dụng nội hàm của từ này để giải thích mọi việc bằng một “quy trình” theo cái cách xem ra rất... đúng “quy trình”.

Đọc báo, nghe đài, thỉnh thoảng lại thấy có một dự án, một công trình nào đó bị phát hiện có sai phạm, khi đem ra mổ xẻ, phân tích người ta lại viện dẫn cả một “quy trình” rất đúng “quy trình”, từ lập dự toán, thẩm định, quyết định đầu tư đến triển khai thực hiện và giám sát dự án. Cũng vậy, thỉnh thoảng lại có một cơ sở sản xuất thực phẩm nào đó bị phát giác làm dối, làm ẩu, kém chất lượng. Truy ra thì người ta thanh minh rằng chúng tôi sản xuất theo đúng “quy trình” trên cơ sở sự thẩm định, kiểm tra cũng rất đúng “quy trình” trước đó của cơ quan chức năng. Mới đây, một vụ “mặn và đắng” là việc có tới hàng chục mẫu nước mắm bị phát hiện có hàm lượng thạch tín vượt ngưỡng an toàn và đây đều là những sản phẩm có thương hiệu được sản xuất đúng “quy trình” trên dây chuyền công nghệ hiện đại, khép kín. Có phải do “quy trình” khép kín mà đến bây giờ mới phát hiện ra? Sắp tới, chắc lại được nghe những giải trình về cái gọi là “quy trình” kiểm tra, giám sát việc tuân thủ các quy định, “quy trình” về an toàn vệ sinh thực phẩm!

Và, được nhắc đi nhắc lại nhiều nhất là những câu chuyện về “quy trình” tuyển dụng, quy hoạch, bổ nhiệm, đề bạt cán bộ. Điển hình là trường hợp ông Trịnh Xuân Thanh - đang bị cơ quan pháp luật nước ta phát lệnh truy nã quốc tế, chẳng rõ bằng “quy trình” nào mà lại được luân chuyển lòng vòng qua những chức vụ không hề nhỏ để rồi đột ngột được bầu làm Phó Chủ tịch UBND một tỉnh và xém chút nữa là đã chễm chệ ngồi vào chiếc ghế của cơ quan quyền lực cao nhất: Quốc hội. Gần đây, dư luận lại xôn xao khi báo chí phát hiện ra nhiều trường hợp tuyển dụng, bổ nhiệm, đề bạt cán bộ là “người nhà” tại một số cơ quan, đơn vị ở các tỉnh Hà Giang, Thừa Thiên Huế, Quảng Trị, Cần Thơ, Đà Nẵng... Các trường hợp này đều được những người trong cuộc, những người có trách nhiệm giải thích là đúng “quy trình”, chặt chẽ và minh bạch. Nhưng muốn biết “quy trình” ấy đúng đến đâu, chặt chẽ và minh bạch cỡ nào, hẳn là còn phải chờ “quy trình” kiểm tra sẽ được thực hiện.

Nóng, gây phẫn nộ và được bàn luận nhiều trong những ngày này là câu chuyện liên quan đến “quy trình” xả lũ của thủy điện Hố Hô ở Hương Sơn (Hà Tĩnh). Chỉ trong vòng vài tiếng đồng hồ, hàng nghìn ngôi nhà bị ngập chìm trong nước; người dân chỉ kịp chạy thoát thân, bao nhiêu tài sản đành bỏ mặc cho nước lũ nhấn chìm, cuốn trôi. Lãnh đạo chính quyền địa phương bảo do thủy điện tự ý xả lũ; phía thủy điện thì lại khăng khăng mình xả đúng “quy trình”. Rồi đây, ngoài việc giải quyết hậu quả khủng khiếp sau lũ dữ, các cơ quan chức năng còn phải thực hiện một “quy trình” làm việc để xác định đúng sai về cái gọi là “quy trình” xả lũ của ông thủy điện.

Trong khi bao nhiêu là “quy trình” đang chờ xử lý theo “quy trình”, xã hội giờ đây lại còn bị “dội bom” bởi một “quy trình” khác nữa. Đó là “quy trình” “úp” mạng. Cứ vài hôm trên các trang mạng xã hội lại xuất hiện một cái clip, đoạn ghi âm hoặc câu chuyện kể vu vơ nhưng như thật về tất cả mọi thứ, từ chuyện cây kim sợi chỉ đến chuyện quốc gia đại sự. Hình như cái gì cũng có thể được/bị quay clip, ghi âm, được tạo thành câu chuyện kể và tung lên mạng xã hội bởi một “quy trình” na ná nhau, bất kể đúng - sai, hay - dở, tốt - xấu... Không gian ảo bị chi phối bởi một “quy trình” thật - giả khó lường!

“Quy trình”, theo Từ điển Tiếng Việt, là “trình tự phải tuân theo để tiến hành một công việc nào đó”. Khái niệm này dường như đang bị phá vỡ bởi hàng loạt “quy trình” đã và đang diễn ra, hằng ngày và ở khắp mọi nơi!

BẢO ANH