Shuji Nakagawa: Người giữ lửa nghệ thuật chế tác gỗ

Mang trong mình nhiều nét tinh tế của nghệ thuật truyền thống, nghề thủ công ghép gỗ 700 năm tuổi của Nhật Bản được gìn giữ và phát triển. 

Nghệ nhân chế tác gỗ truyền thống Shuji Nakagawa và một trong những sản phẩm độc đáo của mình. Ảnh: monomo

Việc sử dụng những chiếc thùng, hộp đựng đồ bằng gỗ nay không còn quá phổ biến, thay vào đó thùng nhựa công nghiệp tiện lợi giá rẻ. Thế nhưng, không phải người tiêu dùng nào cũng phân biệt được những sản phẩm chế tác từ loại nhựa không có độc tính, đảm bảo sức khỏe khi sử dụng và sản phẩm làm từ loại nhựa có độc cao, bị cấm dùng để sản xuất những chiếc túi nhựa hay hộp đựng thực phẩm.

Việc sử dụng sản phẩm gia dụng bằng gỗ có từ lâu đời và rất được ưa chuộng tại Nhật Bản, nơi rất khắt khe trong vấn đề lựa chọn và sử dụng đồ dùng liên quan tới sức khỏe. Đặc biệt, các sản phẩm này được lắp ghép từ những mảnh gỗ mịn và thơm ngát, đạt được độ bền chắc dù không cần đóng đinh, keo dính hay loại sơn nào. Người Nhật dùng những sản phẩm gỗ đó để đựng gạo, muối, cũng như họ hay dùng gỗ tự nhiên để làm bồn tắm, bát và đũa ăn cơm. Thông dụng nhất là gỗ cây bách xoắn (hinoki), một loại cây gỗ sinh trưởng chủ yếu ở Nhật Bản và Đài Loan. Đây là những sản phẩm rất thân thiện với môi trường trong khi rác thải nhựa gây ô nhiễm đang được báo động trên toàn cầu.

Shuji Nakagawa (49 tuổi) được xem là nghệ nhân đương đại bậc thầy trong nghệ thuật chế tác gỗ. Ông là thế hệ thứ ba trong một gia đình nghệ nhân truyền thống ở Tokyo. Sau khi tốt nghiệp cử nhân tại Đại học Seika (Kyoto), Shuji Nakagawa tham gia công việc kinh doanh gia đình. Năm 2001, bố Shuji Nakagawa là nghệ nhân Kiyotsugu được công nhận là một “kho báu sống của Nhật Bản”. Shuji Nakagawa cho biết ông trải nghiệm công việc chế tác gỗ gia đình từ lúc lên 10 tuổi. Đến năm 2003, Shuji Nakagawa mở xưởng thủ công ghép gỗ truyền thống của riêng mình  ở tỉnh Shiga, cách trung tâm thành phố Kyoto 90 phút lái xe. Shuji Nakagawa cho hay, kỹ thuật ghép nối gỗ hoàn chỉnh và chất lượng cao rất phức tạp và tinh vi, đòi hỏi độ chính xác cao bởi sản phẩm không cần một chất dính hay công cụ nào khác. Do đó, người thợ phải tỉ mỉ, kiên trì và sáng tạo bên cạnh đam mê giữ lửa cho nghề thủ công truyền thống này.

Kyoto - cố đô của Nhật Bản vốn nổi tiếng khắp thế giới với nhiều ngành nghề thủ công truyền thống và nhiều nghệ nhân, trong đó có nghề chế tác gỗ độc đáo. Tuy nhiên, cũng theo Shuji Nakagawa, để nghề thủ công chế tác gỗ truyền thống không bị mai một, các nghệ nhân tiếp tục sáng tạo để tạo ra những sản phẩm chất lượng cao, đa dạng công dụng, hài hòa giữa nghệ thuật truyền thống và đương đại, tiếp thị sản phẩm để thu hút người tiêu dùng và truyền lại đam mê cho thế hệ trẻ. Gần đây, ông Shuji Nakagawa cộng tác với nhiều nghệ sĩ và nhà thiết kế để mở rộng danh mục đầu tư ấn tượng của mình, bao gồm công ty thiết kế OeO của Đan Mạch, nhà thiết kế người Ý Denis Guidone, nhà máy thiết kế Nhật Bản Nendo và nghệ sĩ đương đại nổi tiếng Hiroshi Sugimoto. Không chỉ dừng ở chế tạo, lắp ghép sản phẩm gia dụng, nghệ thuật ghép gỗ được sử dụng xây dựng các ngôi nhà gỗ bền, đẹp, chịu mọi cơn rung chấn động đất tại Nhật Bản.

Triển lãm “Đồ thủ công Nhật Bản: Những thiết kế từ Kyoto” của nghệ nhân Shuji Nakagawa được tổ chức ở nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Năm ngoái, Shuji Nakagawa được nhận giải thưởng Loewe của nhà thiết kế danh tiếng người Anh Jonathan Anderson nhằm tôn vinh cống hiến của các nghệ nhân bảo tồn và phát huy nghề thủ công truyền thống trên thế giới.

QUỐC HƯNG