Sóng nước A Vương cô lập Glao...

Khi đập thủy điện A Vương tích nước, thôn Glao, xã Dang, huyện Tây Giang không khác gì một bán đảo. Ba hướng là nước bao bọc, sau lưng là núi cao dựng đứng. Lối mòn độc đạo bao đời nay giờ chìm sâu trong nước. Không có đường, người dân mua sắm ghe tôn, tự làm bè mảng để đi lại trên hồ. Hằng ngày, có cả chục chuyến đò qua hồ A Vương mêng mông sóng nước. Mối nguy hiểm luôn rình rập họ nhất là khi có mưa to, gió lớn. Dù biết là vậy nhưng họ vẫn phải đi vì  không còn con đường nào khác.

Thôn Glao (xã Dang) nằm trên đồi Arâl... Ảnh: Đ.H

Sóng nước hiểm nguy

Tôi tháp tùng lãnh đạo huyện Tây Giang đi khảo sát để mở đường và làm mặt bằng định cư cho thôn Glao. Sau gần 3 tiếng đồng hồ đi xe máy, rồi lội bộ, chúng tôi được xã bố trí hai chiếc ghe để qua hồ A Vương đến thôn Glao. Nhìn những chiếc ghe tôn quá nhỏ bé mong manh ai cũng lắc đầu nên nhờ ca nô của Ban Quản lý thủy điện A Vương cho đi nhờ. Gần 30 phút đi bằng ca nô chúng tôi tới bến đò Glao. Từ đây, mọi người phải vượt con dốc thẳng đứng gần một tiếng đồng hồ nữa mới đến được đỉnh đồi Arâl nơi bà con mình sinh sống. Nghe tin cán bộ đến bà con mừng lắm, tập trung tại gươl làng, già trẻ vui vẻ chào đón chúng tôi bằng những cái bắt tay thật chặt. Từ trên cao nhìn xuống hồ thủy điện A Vương hiện ra hùng vĩ, mênh mông sóng nước. Xa xa những chiếc ghe tôn như chiếc lá tre di động. Tôi hỏi bà con định canh ở đây lâu chưa? Thì già làng Hốil Tiếp bảo: “Mình mới về đây đã mấy năm nay. Trước đây, bà con mình sống rải rác dọc con sông A Vương vì đất đai ở đây bằng phẳng màu mỡ, có phù sa bồi đắp nên cây trồng tốt tươi. Ở đây có thể trồng cây bắp, cây lúa nước”.  Tháng 8.2003, khi công trình thủy điện A Vương chính thức khởi công, người dân buộc phải rời bỏ làng lên định cư trên ngọn đồi Arâl này vì nơi đây cao ráo, nước không ngập tới được. “Tháng 7.2008 thủy điện bắt đầu tích nước, làng cũ chìm sâu dưới đáy hồ và con đường đi bộ bao đời nay cũng chìm theo” - già Tiếp nói.

Trưởng thôn Bhling Ngói cho biết, thôn Glao có 45 hộ với 178 nhân khẩu. 100% là đồng bào Cơ Tu. Khi người dân lên đây định cư, cuộc sống bà con rất khó khăn vì đất sản xuất bạc màu, đá nhiều khó canh tác. Người dân chỉ làm lúa rẫy. Năm nào thôn cũng thiếu lúa, phải nhờ nguồn cứu trợ của huyện, của tỉnh. Họ sống dựa vào nương rẫy và tự cung tự cấp là chính vì thương lái không vào đây mua bán. Muốn có cá, thịt, hạt muối, chai dầu ăn, gói mì chính... phải chèo ghe qua hồ thủy điện, rồi dùng xe máy ra tận Asờ (Đông Giang) hay chạy ngược lên trung tâm xã để mua.

Khó khăn nhất hiện nay là việc đi lại của người dân và học sinh đi học ở trường xã. Anh Ngói cho biết thêm, cả thôn chỉ có 8 chiếc ghe nhưng bây chừ chỉ còn 3 chiếc, 5 chiếc hư hỏng chết máy và bị chìm. Anh Alăng AHôi - một trong 3 chủ ghe cho biết, mỗi ngày có hàng chục lượt người qua lại, mỗi người chỉ thu 5.000 đồng đủ mua dầu nhớt. Bình quân mỗi ghe chạy 5 chuyến một ngày. Mỗi chuyến chở được tối đa 6 người. Ghe ở đây được bà con mua từ các xưởng cơ khí Đà Nẵng với giá từ 11 đến 13 triệu đồng/chiếc. Vật liệu được làm bằng tôn, gắn động cơ đẩy phía sau và kèm theo cần lái. Ghe ở đây nhẹ hơn ghe gỗ nên dễ lật, rất nguy hiểm. Đã có trường hợp gió to ghe lật nhưng may mắn không ai đuối nước... Thôn Glao là thôn có nhiều cái không: không đường, không điện, không trạm y tế... Trường học tạm bợ, nắng thì dọi mưa thì dột. Học sinh ở đây học xong lớp 4 phải lên trung tâm xã học cách nhà gần chục cây số. Điểm trường thôn có 29 em học sinh với 2 giáo viên là người địa phương từ xã vào dạy. Thầy Poloong Mum nhiều năm dạy học ở đây bảo, vô đây dạy thì có khi cả tháng mới về nhà một lần vì đi lại bằng ghe nguy hiểm quá. Còn già làng Hốih Tiếp cười bảo, làng mình sống gần thủy điện mà có thấy điện đóm chi mô, nhường đất đai hoa màu làm cái thủy điện to mà chừ làng mình vẫn thắp đèn dầu...

Ốc đảo Glao...

Trước những khó khăn của người dân nơi đây, huyện Tây Giang đã kêu gọi nhiều nguồn đầu tư để mở một con đường công vụ cho bà con đi lại. Ông Nguyễn Thanh Tâm - Chủ tịch UBND xã Dang cho biết. Sau nhiều lần kiến nghị, đầu năm 2017, huyện Tây Giang đã đầu tư khoảng 1 tỷ đồng để mở đường công vụ dài khoảng 12km nối với trục đường chính của xã. Công trình này do Công ty TNHH MTV Kết Nên thực hiện. Sau gần một năm thi công đã hoàn thành được khoảng 3km, còn 9km  không thể làm tiếp vì thiếu tiền. Nói là đường nhưng chỉ đảm bảo cho việc đi bộ, còn xe máy, ô tô không đi được. Những đợt mưa liên tiếp do ảnh hưởng con bão số 12 vừa qua đã xuất hiện hàng chục điểm sạt lở  bây chừ tắc đường luôn. Anh Tâm cũng cho biết thêm, do không có vốn nên chỉ mở đường công vụ thôi, nếu làm “bài bản” mất cả chục tỷ đồng. Tây Giang là huyện nghèo làm chi có tiền mà làm. “Người dân mình chừ có đường cũng như không vì đi lại quá xa và đường đã tắc, 12 cây số đi bộ mất cả buổi. Không còn cách nào khác người dân lại tiếp tục đi lại bằng ghe. Khi mưa gió, xã phải cử cán bộ xuống hỗ trợ áo phao, hướng dẫn họ mặc cho an toàn. Còn điện lưới quốc gia chắc không dám mơ tới, không đường thì làm chi có điện lưới được” - anh Tâm nói.

Tại buổi làm việc với thôn, Chủ tịch UBND huyện Tây Giang Bhling Mia cam kết với bà con, dù khó khăn mấy cũng phải đảm bảo giao thông cho bà con ít nhất là có thể đi lại bằng xe máy vào mùa nắng. Nếu khó khăn quá, huyện sẽ mua ca nô để đưa bà con qua hồ thủy điện, chứ để dân lênh đênh sông nước không an toàn. Ông Mia cũng cho biết thêm, huyện đã có kiến nghị lên tỉnh, trung ương xem xét hỗ trợ huyện hoàn thiện cơ sở hạ tầng miền núi, nhất là giao thông liên xã, liên thôn, mặt bằng bố trí dân cư ổn định sản xuất. Trong đó có thôn Glao...

Đứng trên đồi Arâl nhìn xuống, đập thủy điện A Vương mênh mông sóng nước, già làng Hốih Tiếp thở dài, không biết khi nào dân mình hết khổ đây...

ĐÌNH HIỆP