Bài thơ về quê hương yêu dấu

Thành công với tiểu thuyết đầu tay

Vào ngày 13 - 14.11 tới đây, tại thành phố Dayton, Ohio, Hoa Kỳ, lễ trao giải Dayton sẽ được diễn ra, với sự tham gia của các nhà văn đoạt giải trong hai năm 2020 và 2021.

Trước khi đến với giải thưởng này, “The Mountains Sing” đã được vinh danh ở nhiều giải thưởng khác, ví dụ giải thưởng BookBrowse năm 2020 dành cho tiểu thuyết đầu tay xuất sắc nhất; giải thưởng Lannan Literary Award Fellowship năm 2020 vì “đóng góp cho hòa bình và hòa giải”; giải thưởng Sách quốc tế năm 2021 ở hai hạng mục đa văn hóa và văn học hư cấu…

Nhận xét về “The Mountains Sing”, giáo sư - nhà văn Diane Roberts (thành viên ban giám khảo Dayton) viết: “Phong cách của Quế Mai mạnh mẽ, không rườm rà. Là một nhà thơ, cô biết cách dồn nén hình ảnh thành những gì súc tích nhất và rồi khiến chúng ta bất ngờ với cái nhìn thoáng qua về sự siêu việt. Người Mỹ có những kệ sách đầy ắp sách về những gì mà chúng tôi gọi là chiến tranh Việt Nam từ góc nhìn của người Mỹ.

Quế Mai kể một câu chuyện mà chúng tôi chưa từng nghe - một câu chuyện ở phía bắc Vĩ tuyến 17, từ một đất nước mà chúng tôi đã từng coi là kẻ thù. Gia đình họ Trần phải đối mặt hàng ngày với nỗi kinh hoàng: B-52, chết chóc, hãm hiếp, chất độc da cam và sự phản bội.

Tuy nhiên, những khoảnh khắc của vẻ đẹp bật lên như bông hoa dại xuyên qua vỉa hè đổ nát. Xét cho cùng, thế giới này đầy những điều kỳ diệu, giống như thanh gươm thần đã từng cứu Việt Nam trong truyền thuyết mà bà ngoại của Hương đã kể cho cô nghe”.

Đây là tiểu thuyết đầu tay của Nguyễn Phan Quế Mai, sau nhiều tập thơ thành công. Cô thử sức viết trực tiếp bằng tiếng Anh, được xuất bản đầu tiên ở Hoa Kỳ vào tháng 3.2020. Bản gốc tiếng Anh được hai nhà xuất bản Algonquin Books (trụ sở New York) và Oneworld Publications (trụ sở London) in, phát hành ở Anh, Canada, Ireland, Singapore, Úc, New Zealand, Ấn Độ…; đã và đang được dịch, xuất bản trong khoảng 10 thứ tiếng như Pháp, Hà Lan, Ý, Thụy Điển, Đức, Thổ Nhĩ Kỳ, Tây Ban Nha, Croatia, Romania, Phần Lan…

Trở về với ước mơ thơ ấu

Nguyễn Phan Quế Mai chia sẻ: “Từ nhỏ tôi mê đọc sách và luôn mơ ước trở thành nhà văn. Vì hoàn cảnh gia đình khó khăn, tôi đã bôn ba qua rất nhiều công việc trước khi được trở về với mơ ước thời thơ ấu của mình ở độ tuổi 33.

Khi gần 40 tuổi, tôi mới bắt đầu sáng tác “The Mountains Sing” bằng tiếng Anh - thứ ngôn ngữ tôi bắt đầu tiếp cận ở thị xã Bạc Liêu khi vào lớp 8. Tôi đã phải học hỏi từng ngày để có thể bắt kịp xu hướng của văn học thế giới, đồng thời có thể đưa văn hóa Việt Nam và hình tượng thi ca vào tác phẩm”.

Đây là tiểu thuyết bắt nguồn từ lịch sử và chiến tranh Việt Nam suốt thế kỷ 20, nhưng được kết thúc bằng cái nhìn bao dung, vị tha của hòa bình. Trong các bản in tiếng Anh, hai từ Hòa Bình và tất cả tên người, thành ngữ, ca dao… đều được viết bằng tiếng Việt nguyên dấu.

Đây là một cuộc đấu tranh không dễ dàng trong giới xuất bản quốc tế, nhưng Quế Mai đã làm được, thật đáng ghi nhận. Khi được hỏi, chị quan niệm như thế nào khi đặt bút viết về chiến tranh và hòa bình?

Quế Mai trả lời: “Lịch sử Việt Nam vốn phức tạp và góc nhìn lịch sử của mỗi người khác biệt, tùy vào trải nghiệm của họ, nền giáo dục mà họ đã trải qua, những quyển sách mà họ đã đọc, những câu chuyện mà họ mở lòng đón nhận…

Là một người viết về lịch sử, tôi tâm niệm mình luôn phải mở lòng đón nhận và lắng nghe tất cả câu chuyện, những trải nghiệm của những người Việt Nam ở khắp mọi nơi, để rồi tôi có cái nhìn đa chiều về các sự kiện lịch sử. Tôi đề cao tính nhân bản trong tác phẩm vì thế tôi luôn viết về số phận con người, về tình yêu, về hy vọng và lòng vị tha”.

Chị nói thêm: “Đây là một tác phẩm hư cấu - một cái cây mà tôi gieo trồng bằng trí tưởng tượng trên mảnh đất là tư liệu nghiên cứu mà tôi đã thu thập trong rất nhiều năm. Sự tưởng tượng và kỹ năng sáng tác đã giúp cho cái cây của tôi mọc rễ, vươn mình, đâm cành và trổ lá.

Sự tương tác của bạn đọc với tiểu thuyết là điều giúp cho cây tiểu thuyết của tôi đơm hoa kết trái. Như từng nói, tôi đặt ra cho bạn đọc quốc tế rất nhiều thử thách, họ không những vượt qua mà còn đón nhận tác phẩm. Tôi xúc động, biết ơn, và trân trọng các độc giả của mình”.

“The Mountains Sing” - bài thơ về quê hương yêu dấu

Còn tại sao “The Mountains Sing” là một tiểu thuyết, thay vì một tập thơ, vốn là sở trường của Nguyễn Phan Quế Mai? Chị trả lời: “Tôi quan niệm mình là một người kể chuyện. Các sáng tác của tôi thường gắn liền với số phận con người để từ đó gửi gắm thông điệp về sự cảm thông, kêu gọi con người hãy yêu thương con người nhiều hơn.

Qua thơ, tôi đã viết về những người nông dân, những người bán hàng rong, những người phụ nữ nhặt rác, những đứa bé phải làm việc ở lò gạch, những cựu chiến binh đang phải kiếm sống bằng nghề xe ôm…

Còn “The Mountains Sing” là một bài thơ dài nhất mà tôi từng viết. Đó là bài thơ về đất nước Việt Nam - quê hương yêu dấu của tôi. Đó là một bài thơ về tình yêu gia đình, về khát vọng hòa bình, hòa giải. Đó là bài thơ về tình đoàn kết của người Việt - chúng ta đã bị chia lìa, chịu đau đớn quá nhiều bởi các sự kiện lịch sử. Chúng ta cần thấu hiểu nhau nhiều hơn để có thể xích lại gần nhau và giúp nhau chữa lành các vết thương quá khứ”.