Tặng vật Trường Giang

Quảng Nam có một con sông kỳ lạ: chạy song song với bờ biển qua các huyện Duy Xuyên, Thăng Bình, Tam Kỳ, Núi Thành và nối liền hai cửa biển Kỳ Hà (Núi Thành) ở cực nam với Cửa Đại (Hội An) ở phía bắc.

Khai thác sản vật trên sông Trường Giang.Ảnh: T.T.Thư

Sông dài hơn 70 cây số, dọc hai bên sông là những làng chài, ruộng lúa, rừng dừa xanh ngát và nhiều chợ quê sầm uất từ lâu đời như chợ Lạc Câu, chợ Bà, chợ Được, chợ Tây Giang, chợ Bến Đá... Tôi theo anh bạn về vùng cát Bình Dương, Thăng Bình, ăn một bữa khoai lang Trà Đõa với canh bầu nấu hào (vì bữa đó không mua được tôm hay hến). Và câu chuyện về loại nhuyễn thể này bắt đầu rôm rả..

Bạn kể: “Điều đặc biệt là ngoài tôm cá, Trường Giang lại là một kho tàng vô tận các loại ốc, hến, ốc, hào (hàu sông), mang lại nguồn lợi quanh năm cho ngư dân và là món ăn bổ dưỡng... Thịt hào nước lợ sông Trường Giang nổi tiếng ngon ngọt, thường được dùng dưới dạng thức ăn như nấu canh với các loại rau vườn hoặc cháo. Cả vỏ và thịt hào đều có vị thuốc rất được ưa chuộng. Hồi nhỏ, đi học về, tôi nhảy xuống sông mấy phút bắt hào là có ngay nồi canh nấu rau lang...”.

Cứ nói theo các thầy Đông y, vỏ hào có tính hơi lạnh, tác dụng thanh nhiệt, hóa đờm, giảm đau; thịt hào có vị ngọt, tính ấm, không độc, tác dụng hạ áp, lợi tiểu, trừ nóng khát, hư tổn..., tôi nhớ đã đọc đâu đó. Nói chuyện Đông y là trúng ngay “cái tủ” của ông bạn. Mà ông này lại khá sành ăn, nên giải thích luôn một hèo: Hào sông được dùng làm thuốc chữa chứng ra mồ hôi trộm, chữa ngọc hành sưng đau ở trẻ em, mộng tinh, di tinh, dạ dày, tăng huyết áp và suy gan ở người lớn. Con hào có chứa protein, carbohydrates, chất béo và nhiều vitamin  như  A, B1, B2, B3, C, D giúp chống lại mệt mỏi, tăng khả năng chống viêm của cơ thể và tăng cường quá trình trao đổi chất…

Khi dân gian coi món ăn chế biến thịt hào có khả năng tăng cường sinh lý nam thì các nhà phân tích dinh dưỡng xác nhận nó chứa rất nhiều chất khoáng như ma-nhê, canxi, đồng, sắt, mangan, phốt pho, iốt, kali và natri nên tốt cho toàn cơ thể và đặc biệt chứa nhiều chất kẽm, mà nếu cơ thể thiếu kẽm thường sẽ dẫn tới chứng bất lực và thiếu ham muốn trong chuyện gối chăn. “Hèn gì, ông làm một loạt được mấy thằng cu kháu khỉnh!”, tôi chen vô. Ông bạn cười sặc cả muỗng cháo hào đang ăn...

Đi dọc các tuyến đường vùng cát hoặc các chợ phía đông huyện Thăng Bình trong những ngày mới chớm sang thu, rất dễ nhận ra những chỗ bán hào nguyên vỏ hoặc thịt hào làm sẵn. Các em nhỏ ở khu vực các xã Bình Dương, Bình Minh cũng làm sẵn thịt hào để bán cho khách vãng lai dọc con đường bê tông liên xã rộng thênh thang. Các em lấy riêng thịt hào, ngâm nước trong cái thau nhỏ. Bình quân mỗi thau khoảng một ký. Mỗi ký hào tươi từ 20 đến 30 nghìn, tùy con nhỏ hay lớn... Thấy tôi ngây ngô, có em còn hướng dẫn cách xào nấu với các loại gia vị hoặc nấu cháo hào với hành lá, rau húng để ăn giải nhiệt trong ngày hè... “Nhưng chú nhớ không dùng nước mắm nghe! Có nước mắm, cái dị (vị) nó chát lắm!” - em dặn đi dặn lại.

Tôi mang túi hào 2 ký về nhà. Chiều, xào một đĩa bự, rủ ông con trai và vợ nhậu. Sáng chơi một nồi cháo nóng bụng sau khi đi biển về. Lại còn một tô nóng mang cho ông nội đang ốm... Hào Trường Giang mát thấu gan thấu ruột! Cả nhà tôi ai cũng khen. Ông con tôi lại bình luận theo giọng cán bộ quản lý: “Chỉ tiếc một điều, với nguồn lợi phong phú đó, khu vực dọc Trường Giang lại có quá ít các hàng quán bán món hào được nấu sẵn như một đặc sản địa phương. Người khai thác hào ở các địa phương chỉ biết đem ra bán dọc đường, ra chợ hoặc bán cho đầu nậu đưa đi xa với giá khá rẻ...”.

Muốn ăn hào Trường Giang, phải mua về nhà tự nấu lấy như bạn tôi và tôi đã làm. Khi cầu Cửa Đại và con đường phía nam sông Thu Bồn băng qua vùng cát đã mở ra, hy vọng các khu dân cư và thương mại phía đông sẽ phát triển. Cùng với đó, tôi tin rằng những sản vật Trường Giang, trong đó có món hào sông đầy dinh dưỡng, sẽ có một vị trí xứng đáng trong những nhà hàng địa phương như một đặc sản!

TRƯƠNG ĐIỆN THẮNG