Theo dấu rừng xanh - Kỳ 2: Trở lại Tây Giang

Như đã hẹn qua điện thoại, một sáng giữa tháng 5.2016, chúng tôi trùng phùng nhóm nghiên cứu của Viện Sinh thái học miền Nam tại Tây Giang. Đỉnh Zi’liêng (xã A Xan), nơi có vương quốc pơmu tiếp tục là điểm đến của chuyến đi.

Theo lời mời của lãnh đạo huyện Tây Giang, lần này nhóm nghiên cứu sẽ khảo sát sự đa dạng sinh học của khu rừng pơmu. Dù trước đó từng 3 lần khảo sát hệ sinh thái ở đây, nhưng như lời các nghiên cứu viên của Viện Sinh thái học miền Nam từng nói vào 3 năm trước, còn nhiều điều khá thú vị ở khu rừng này mà họ chưa khám phá hết.

Tác giả Võ Lê (đi sau cùng) tham gia chuyến khảo sát, nghiên cứu của Viện Sinh thái học miền Nam ở Tây Giang.

Tiến vào rừng già

Đón đoàn, ông Bh’riu Liếc - Bí thư Huyện ủy Tây Giang tay bắt mặt mừng khi gặp lại những người từng giúp huyện đo tuổi cho rừng pơmu, để hôm nay khu rừng được công nhận là quần thể Cây di sản Việt Nam. Ông Liếc thông báo một tin vui là huyện vừa mở con đường đất vào thẳng vùng lõi của rừng, không phải đi bộ như trước nữa. Cả đoàn vui mừng ra mặt. Bởi những lần trước, đoàn phải lội rừng nhiều giờ mới đến được khu vực tập kết dụng cụ và cắm trại để ăn núi ngủ rừng nghiên cứu… Chiếc xe u-oát chở đoàn từ trung tâm huyện tiến vào vương quốc pơmu, từng mảng rừng xanh bỏ lại phía sau. Ngồi trên xe, Nguyễn Hiếu Cường (23 tuổi, thực tập sinh tại Viện Sinh thái học miền Nam) trầm trồ: “Rừng ở đây đẹp quá!”. Rồi anh chàng đem rừng Tây Giang ra so sánh với những cánh rừng khác từng đặt chân đến trên cả nước. Nơi đây không chỉ có khu rừng pơmu mà còn có quần thể sinh học khá phong phú. Chính vì thế đoàn nghiên cứu quyết đi bằng được để khảo sát, tìm những loại thực vật, động vật chưa có tên trong khoa học.

Đoàn nghiên cứu của Viện Sinh thái học miền Nam khảo sát sự đa dạng sinh học ở vương quốc pơmu.

Đúng 12 giờ, chúng tôi đến ngôi làng nhà sàn nằm giữa vương quốc pơmu mà huyện Tây Giang vừa mới dựng. Lãnh đạo địa phương hy vọng nơi đây sẽ trở thành điểm đến thu hút khách du lịch, giúp người dân sống gắn với rừng, cũng là giải pháp để giữ rừng. Lấy máy ra đo tọa độ và độ cao, cả đoàn đang ở vị trí có độ cao hơn 1.350m so với mực nước biển. Với đoàn, đây là độ cao lý tưởng để nghiên cứu. Bởi ở độ cao này, hệ sinh thái rừng thường rất đa dạng. Ăn vội tô mì tôm, đoàn chuẩn bị dụng cụ để chiều lội vào rừng pơmu tiến hành công việc nghiên cứu, tìm loài thực vật, động vật mới.

Một con vắt bám vào tay thành viên đoàn nghiên cứu trong lúc theo dấu rừng già. Ảnh: LÊLÊ

Mọi việc chuẩn bị xong, thạc sĩ Nguyễn Quốc Đạt (38 tuổi) dẫn đầu nhóm nghiên cứu thực vật học rẽ theo một lối mòn nhỏ tiến vào vương quốc pơmu. Lối đi rộng chưa đầy nửa mét, lại phải leo dốc rất vất vả. Đang đi, gặp một thân cây pơmu đã mục ngã ven lối, cả nhóm ngồi nghỉ. Mọi người đang mải mê với những câu chuyện tiếu lâm để xua bớt mệt nhọc thì chợt nghe tiếng thét của Cường: “Có rắn”. Rồi chàng trai người miền Tây đứng phắt dậy, chỉ sau một động tác, đã thấy trên tay Cường con rắn lục núi. Mọi người trong đoàn có lẽ đã quen cảnh này, còn chúng tôi được một phen thót tim. “Đi rừng, sợ nhất là rắn độc. Vì vậy chúng tôi luôn cảnh giác, chú ý quan sát rất cẩn thận, kỹ càng” - Cường nói với một giọng của người đi rừng đầy kinh nghiệm.

Phát hiện loài thực vật mới

Đường càng trơn trợt khi cơn mưa chiều nặng hạt đổ xuống cánh rừng già. Từ những loài thực vật nhỏ sống ký sinh trên các loài cây khác đến loài cây thân to mấy người ôm không xuể, đều được các nghiên cứu viên quan sát khá kỹ lưỡng. Có nhiều loài cây đứng trơ dưới điểm vực nhô mình bung qua những loài cây khác, bắt buộc phải vạt cây dại, dây leo chằng chịt bước xuống. Nhưng rồi cả đoàn lại thất vọng khi đó là loài cây đã từng thấy ở nhiều cánh rừng khác, không có giá trị trong việc nghiên cứu.
Đoàn tiếp tục leo những con dốc gần như dựng đứng, chỗ bám vào cũng rất khó khăn vì lớp mùn dày. Chúng tôi đã nhiều lần đi rừng với lực lượng kiểm lâm, nhưng quả thật chưa khi nào thấy cực nhọc như đi cùng đoàn lần này. Thạc sĩ Đạt bảo rằng, theo dấu rừng xanh như mò kim đáy bể, bởi có khi đi cả ngày không có phát hiện gì mới, không gặp một loài thực vật nào ẩn chứa giá trị khoa học chưa từng công bố. Nhưng cũng có lúc đi mấy trăm mét vào rừng đã gặp ngay một loài thực vật chưa từng gặp trước đó… Bóng tối đổ nhanh. Đoàn quyết định trở về điểm tập kết.

Suốt ngày lội rừng, mồ hôi và cả máu đã đổ xuống nhưng nhóm nghiên cứu thực vật chưa phát hiện được gì. Một vài loài cây thân mềm dù mới lạ nhưng chưa đủ làm hài lòng những người ăn ngủ với rừng. Bất ngờ vào ngày thứ hai, “kỳ tích” đã xuất hiện, ngay tại một cây pơmu lớn có một cây đại thụ đổ nghiêng, nằm ở độ cao 1.200m, khi xem thì phát hiện là loài cây có hoa. Mới đầu những người trong đoàn nghĩ đó là cây hoa trà bình thường. Nhưng khi xem xét kỹ từng chi tiết thì thấy loài hoa trà ở đây hoàn toàn khác những loài hoa trà từng nghiên cứu và công bố trước đó, với những đặc tính như: lá dẹt, hoa màu xanh, mặt dưới của cánh hoa bao phủ rất nhiều lông, lớp lông dày. “Những đặc tính chúng tôi ghi nhận cho thấy rất khác biệt với các loài hoa trà trước đây từng nghiên cứu, phát hiện. Đây là cơ sở ban đầu để tìm hiểu, ghi nhận về hình thái bên ngoài thực địa để đảm bảo thu thập đầy đủ dữ liệu và tiến hành công bố loài này vì nó chưa có tên khoa học” - thạc sĩ Đạt nói.

_____________
Kỳ 3: Đêm giữa đại ngàn

Phóng sự của VÕ LÊ - LÊ NINH