Thổ dân Brazil trong thảm họa Amazon

Trong rừng sâu xuyên suốt chiều dài sông Amazon là nơi sinh sống của nhiều cộng đồng bộ tộc, trong đó có các bộ tộc Brazil. Họ duy trì những truyền thống văn hóa, tập tục rất đặc trưng và phong phú qua hàng nghìn năm. Theo các nhà khoa học, con người lần đầu tiên định cư Amazon khoảng 13.000 năm trước. Nhiều bộ tộc sống sâu trong rừng nhiệt đới Amazon duy trì sống cách ly với phần còn lại của thế giới. Các thổ dân luôn chiến đấu tới cùng trước những “vị khách không mời” để giữ đất tổ tiên. Vì thế, những đám cháy bùng lên khắp Amazon ở Brazil từ nhiều ngày qua không chỉ tàn phá rừng nhiệt đới lớn nhất thế giới, nơi cung cấp 20% lượng ô xy cho trái đất, gây sốc và xót xa cho cộng đồng quốc tế mà còn ảnh hưởng nặng nề đến cuộc sống của hơn 400 bộ tộc với khoảng một triệu người bản địa Brazil. Đám cháy được cho bắt nguồn từ việc đốt rừng lấy đất canh tác của nông dân và cả những người khai thác gỗ trong khi Tổng thống Brazil cho phép tiếp cận khu vực rừng bản địa để làm kinh tế.

Những thành viên của bộ lạc Mura, bang Amazonas đã tô điểm cơ thể của họ bằng sơn màu đỏ cam và cầm những cây cung dài, đi vào rừng sâu chuẩn bị cho trận chiến chống lại nạn phá rừng Amazon. Bộ lạc Mura từng chứng kiến sự tàn phá rừng nhiệt đới xung quanh ngôi làng của bộ tộc, nơi có 18.000 người sinh sống. Handerch Wakana Mura, thủ lĩnh một nhóm khoảng 60 thành viên nói với Reuters: “Mỗi ngày trôi qua lại nhìn thấy quá trình hủy diệt của khu rừng tăng nhanh vì phá rừng, đốt rừng. Chúng tôi buồn vì rừng đang chết dần. Chúng tôi cảm thấy khí hậu thay đổi và thế giới cần rừng”. Bộ lạc Mura từng nhiều lần nộp đơn khiếu nại lên chính quyền để cố gắng bảo vệ đất đai, sinh kế và cả cuộc sống tự nhiên của họ nhưng nguyện vọng đó không nhận được sự quan tâm. Thủ lĩnh bộ lạc Mura, Raimundo Praia Belem Mura (73 tuổi) cho biết: “Với cánh rừng này, chúng tôi sẽ chiến đấu đến giọt máu cuối cùng”.

Cũng trong khu rừng Amazon, một phụ nữ thổ dân bộ lạc Pataxo gào khóc vô vọng khi bất lực nhìn đám cháy rừng mỗi ngày một lan xa, ngay sau lưng bộ tộc nơi bà sinh sống. Bà cho biết: “Họ giết chết sông ngòi và sẽ nhấn chìm chúng tôi trong biển lửa. Trong nhiều năm qua, chúng tôi đã chiến đấu bằng mọi sức lực để bảo vệ rừng nhưng đám cháy chết tiệt này đã phá hủy tất cả”.

Các bộ tộc sống cô lập với thế giới bên ngoài với đời sống săn bắn hái lượm, đánh cá dọc theo các dòng sông, thu thập trứng rùa, nền nông nghiệp tự cung tự cấp ở vùng sâu phía tây Amazon đã cố giữ một hệ sinh thái đa dạng từ đời sống thực vật cũng như các loài động vật có vú, lưỡng cư và chim. Vì dựa vào rừng nhiệt đới Amazon để sinh tồn, nên các bộ tộc thường được cho là những người bảo tồn tốt nhất. Thế nhưng, ngọn lửa này có nguy cơ giết chết động vật hoang dã, thực vật và phá hủy môi trường sống. Để dập tắt đám cháy không phải chỉ trong ngày một ngày hai, đó là chưa kể muốn phục hồi rừng bị cháy phải mất rất nhiều năm.

Trong nhiều thập kỷ, người Waiapi sống ở bang Amapa của Brazil tin rằng họ là những người bảo vệ tốt Amazon xung quanh khu vực họ sinh sống bằng mọi giá. Ajareaty, 59 tuổi, một trong số ít nữ thủ lĩnh của Waiapi, nói: “Cách đây không lâu, chúng tôi sống tốt. Chúng tôi không lo lắng về đất, về rừng. Nhưng nay mọi thứ đã thay đổi”. Ororiwa Waiapi, 98 tuổi, người đứng đầu làng Mogywyry và Pyrankenopa, là một trong những người già nhất trong bộ lạc cho biết tất cả họ vẫn bám trụ giữ rừng cho đến khi nào có thể.