Thuốc quý từ cây dâu, con tằm

Lâu nay, xứ Quảng nổi tiếng với vùng trồng dâu nuôi tằm dệt lụa, nhưng ít ai biết rằng đây còn là nguyên liệu tạo nên các vị thuốc quý trong Đông y trị nhiều bệnh hữu hiệu.

Cây dâu là nguyên liệu tạo nên những bài thuốc quý trong Đông y.

Bài thuốc từ cây dâu

Cây dâu còn gọi là dâu cang, tầm tang, dâu tằm. Dâu tằm cung cấp cho ta các vị thuốc sau đây: lá dâu (tang diệp): Folium Mori; vỏ rễ cây dâu (tang bạch bì): Cortex Mori radicis; quả dâu (tang thầm): Fructus Mori; cây mọc ký sinh trên cây dâu (tang ký sinh) có tên khoa học là Loranthus parasiticus (L.) Merr. thuộc họ tầm gửi (Loranthaceae); tổ bọ ngựa trên cây dâu (tang phiêu tiêu): Ootheca Mantidis; sâu dâu (con sâu nằm trong thân cây dâu) là ấu trùng của một loại xén tóc; cành nhỏ cây dâu gọi là tang chi.

Tang bạch bì (vỏ và rễ cây dâu) chữa các chứng ho. Cụ thể, chữa ho ra máu: tang bạch bì 600g đem ngâm nước vo gạo 3 đêm, tước nhỏ. Cho thêm 250g gạo nếp, sao vàng, tán nhỏ, trộn đều. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 8g chiêu bằng nước cơm. Ho lâu năm: Vỏ rễ cây dâu - vỏ rễ cây chanh. Hai vị bằng nhau, mỗi thứ 10g sắc uống trong ngày. Trẻ con ho ra đờm: tang bạch bì 4g sắc với nước cho uống.

Ngoài ra, tang bạch bì còn chữa rụng tọc. Lấy tang bạch bì giã dập, ngâm nước; đun sôi nửa giờ, lọc, lấy nước đó gội đầu.

Tang chi (cành dâu) vị đắng, tính bình vào kinh can, có tác dụng khử phong thấp lợi quan tiết (khớp xương) dùng chữa phong hàn thấp tì, đau nhức thủy khí, cước khí, chân tay co quắp.

Tang diệp (lá dâu) chữa đổ mồ hôi trộm vào ban đêm: lá dâu 100g, sấy khô, tán mịn, uống mỗi lần 9g với nước cơm, ngày 2 lần, uống trong 5 ngày. Với bệnh đau đầu, chóng mặt do thiếu máu sau sinh hoặc sau khi ốm dậy: lá dâu sấy khô và mè đen (rang thơm), mỗi thứ 100g, xay hoặc tán bột mịn, mỗi lần dùng 15g, ngày 2 lần, liên tục trong 5 - 7 ngày. Bệnh cao huyết áp: lá dâu 10g, cúc hoa dại 9g; hạ khô thảo 15g đem sắc uống thường ngày. Chữa nôn ra máu: lá dâu cuối mùa, sao vàng sắc uống; ngày uống 12 - 16g. Mụn nhọt lâu ngày không liền miệng: lá dâu sao vàng tán nhỏ, rắc vào mụn đã rửa sạch.

Nhuận da, làm đẹp, chữa da thịt khô ráp do suy nhược: lá dâu 100g, mè đen 400g, mật ong 600g. Lá dâu rửa sạch, phơi khô, mè đen rang thơm. Hai vị tán bột mịn. Lấy mật nấu đến độ nhỏ vào nước tụ thành giọt châu, đổ thuốc bột vào trộn đều làm hoàn (9g/viên). Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 1 viên vào buổi sáng và tối, uống với nước ấm.

Tang ký sinh chữa động thai đau bụng: lấy tang ký sinh 60g, a giao hoặc cao ban long nướng thơm 20g, ngải diệp 20g, nước 3 bát (600ml), sắc còn một bát (200ml), chia nhiều lần uống trong ngày. Bổ gan thận, chữa đau lưng, đau mình, nhức mỏi, an thai: liều dùng 12 - 20g dạng thuốc sắc để uống.

Tang thầm (quả dâu) chữa thần kinh suy nhược: quả dâu chín (khô) 30g, nữ trinh tử 20g, dây hà thủ ô 20g, sắc uống ngày 1 thang. Chữa tràng nhạc: tang thầm (loại quả đã chín đen) 2 bát đầy, cho vào vải vắt lấy nước, cô thành cao mềm, ngày uống 3 lần, mỗi lần 5g. Tóc không mọc - tóc bạc: quả dâu ngâm nước, lọc lấy nước xát vào đầu.

Tang phiêu tiêu chữa động thai - bí tiểu tiện: lấy tang phiêu tiêu, nướng vàng tán nhỏ, ngày uống 2 lần, mỗi lần 5g. Chữa di tinh, liệt dương, bạch đới, trẻ con đái dầm: ngày dùng từ 6 - 12g.

Con sâu dâu chữa trẻ con bị đau mắt, nhiều nước mắt: dùng cả con nướng ăn hoặc ngâm rượu.

Bài thuốc từ con tằm

Bạch cương tàm còn gọi là cương tàm, cương trùng, thiên trùng. Bạch cương tàm là con tằm bombyx mori L. thuộc họ tằm (Bombycidae) bị một bệnh do khuẩn Botrytis bassiana Bals hoặc beauveria bassiana (Bals) Vuill làm chết cứng, sắc trắng như vôi. Ở những nơi nuôi tằm, khi thấy những con tằm tự nhiên bị bệnh mà chết, cho vào lò vôi để sấy khô là được.

Bạch cương tàm là một vị thuốc chỉ thấy dùng trong phạm vi nhân dân để chữa những trường hợp kinh giản, co giật của trẻ em, trẻ em khóc đêm, bị cảm, mất tiếng, xuất huyết não, cổ họng sưng đau, con trai liệt dương, con gái băng huyết, khí hư trắng hay đỏ, đẻ xong đau bụng. Ngày uống 4 đến 8g dưới dạng thuốc sắc, hay thuốc bột.

Bài thuốc có bạch cương tàm gồm: chữa mặt đen sạm: bạch cương tàm tán nhỏ, hòa với nước bôi vào, vết sạm sẽ mất. Chữa thiên đầu thống: cương tàm tán nhỏ, hòa với nước chè uống, có khi uống cùng với nước hành. Chữa viêm amiđan cấp tính: bạch cương tàm 10g, phèn chua 5g, phèn đen 5g trộn đều, tán thật mịn, đổ vào lọ để dành. Khi dùng lấy lá bạc hà 5g, sinh khương 5g, sắc với ít nước hòa tan vào đó 2g bột nói trên, chùi vào cổ họng cho nôn ra thật nhiều đờm. Đây là bài khai quan tán (ghi trong tập Thánh Huệ phương).

Ngoài ra nhộng tằm khi chế biến thành thực phẩm có nhiều chất đạm rất cần cho cơ thể chúng ta.

Dược sĩ ĐẶNG NGỌC PHÁI