Tiếc thương Đại tướng Khăm-tày Xì-phăn-đon: Người bạn gắn bó mật thiết với nhân dân Quảng Nam

Đại tướng Khăm-tày Xì-phăn-đon là người bạn gắn bó sâu sắc, máu thịt với quân dân Quảng Nam trong suốt thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, là người vun đắp cho mối tình hữu nghị vĩ đại Lào - Việt Nam.

Đại tướng là đồng đội, đồng chí, người bạn thân thiết với nhiều cán bộ cách mạng Việt Nam, nhất là đồng chí Bô Nhơn - Lê Viết Muồng - nguyên Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng Nhân dân Cách mạng Lào, nguyên Bí thư - Tỉnh trưởng đầu tiên của tỉnh Sê Kông, Lào, người con của quê hương Quảng Nam.

Trong những năm tháng kháng chiến chống thực dân Pháp gian khổ, tháng 2/1949, Hoàng thân Xu-pha-nu-vông nhân danh Chính phủ Lào cử đồng chí Khăm-tày Xì-phăn-đon cùng với đồng chí Xỉ-thôn Côm-ma-đăm chỉ huy một trung đội quân Lào đi cùng một trung đội Việt kiều mang công hàm của Chính phủ Lào sang Việt Nam gặp đồng chí Phạm Văn Đồng.

Nội dung bức công hàm đề nghị Chính phủ ta giúp Lào thành lập Khu kháng chiến Hạ Lào do đồng chí Xỉ-thôn-côm-ma-đăm làm Khu trưởng, đồng chí Xổm-ma-nô-viêng làm Chủ tịch chính quyền khu và đồng chí Khăm-tày Xi-phăn-đon làm đại diện của Chính phủ Lào.

Trước yêu cầu của nước bạn, xem việc giúp bạn cũng là tự giúp mình, đồng chí Phạm Văn Đồng và đồng chí Nguyễn Thế Lâm (Tư lệnh Khu V lúc bấy giờ) đã quyết định thành lập Khu căn cứ kháng chiến Hạ Lào đặt tại huyện Phú Ninh, tỉnh Quảng Nam; đồng thời phía ta cũng thành lập một đoàn cố vấn để giúp phía bạn.

Tỉnh Quảng Nam được đồng chí Phạm Văn Đồng giao nhiệm vụ làm hậu phương, trực tiếp giúp đỡ các đơn vị của ta và bạn trên chiến trường Hạ Lào. Việc thành lập Khu kháng chiến Hạ Lào tại huyện Phú Ninh là tính toán chiến lược để giúp giải phóng Hạ Lào, là minh chứng cho tình cảm tin tưởng, gắn bó sâu sắc của Đảng, Nhà nước và Nhân dân Lào đối với cách mạng Việt Nam.

Khu kháng chiến Hạ Lào tại tỉnh Quảng Nam đã trở thành một "cái nôi" nuôi dưỡng và phát triển lực lượng cách mạng Lào, là hậu cứ cung cấp lương thực, thực phẩm và vũ khí, đạn dược để về giải phóng Nam Lào.

Tại đây, Đại tướng Khăm-tày Xì-phăn-đon cùng các chiến sĩ cách mạng Lào được nhân dân Quảng Nam che chở, nuôi giấu; được học tập, huấn luyện, cùng kề vai sát cánh với đồng chí Việt Nam vượt qua muôn vàn khó khăn, gian khổ để quyết tâm giải phóng Hạ Lào khỏi ách đô hộ của thực dân Pháp.

Sau đó, Đại tướng cùng đồng đội đã vượt rừng trở về khu vực Hạ Lào, xây dựng cơ sở cách mạng và đấu tranh giải phóng Hạ Lào khỏi ách đô hộ của thực dân Pháp, góp phần quan trọng vào thắng lợi chung của cách mạng Lào nói riêng và cách mạng hai nước Lào và Việt Nam nói chung.

Những năm tháng hoạt động cách mạng tại Quảng Nam đã để lại dấu ấn sâu sắc trong cuộc đời và sự nghiệp của Đại tướng Khăm-tày Xì-phăn-đon. Ông luôn dành cho đất và người xứ Quảng những tình cảm đặc biệt, sự quan tâm sâu sắc.

Do tuổi cao sức yếu, Đại tướng Khăm-tày Xì-phăn-đon không thể trở lại thăm nơi từng hoạt động cách mạng ngày xưa. Tuy nhiên, con trai của Đại tướng là đồng chí Sỏn-say Xì-phăn-đon, khi giữ các cương vị Bí thư - Tỉnh trưởng Chămpasak, Phó Thủ tướng rồi Thủ tướng Chính phủ Lào hiện nay đều đã đến thăm Quảng Nam và có hai lần đến thăm Khu kháng chiến Hạ Lào - nơi cha ông từng hoạt động cách mạng.

Đồng chí Sỏn-say Xì-phăn-đon từng kể, mỗi khi có dịp, cha ông đều nhắc lại những kỷ niệm gắn bó với quân dân Quảng Nam, với Khu kháng chiến Hạ Lào đã che chở, nuôi giấu và ủng hộ chí tình chí nghĩa cho cách mạng Lào để có được độc lập tự do.

Sự ra đi của Đại tướng Khăm-tày Xì-phăn-đon là một mất mát to lớn đối với Đảng, Nhà nước và Nhân dân Lào anh em; để lại sự tiếc thương vô hạn đối với nhân dân tỉnh Quảng Nam - nơi Đại tướng từng gắn bó máu thịt trong những năm kháng chiến chống thực dân Pháp đầy gian khổ để giải phóng Hạ Lào. Khu kháng chiến Hạ Lào tại tỉnh Quảng Nam đã trở thành biểu tượng sinh động, cao đẹp cho tình hữu nghị đặc biệt Việt - Lào.