Toàn dân khởi nghĩa

Trong những ngày cả tỉnh sục sôi khởi nghĩa, ông Lê Hường là người phụ trách Đoàn thanh niên, trực tiếp tham gia cướp chính quyền tại thôn Tịch Tây, xã Tam Nghĩa. Sau này ông thoát ly ra miền Bắc rồi về quê khi nước nhà thống nhất và chuyển vào công tác vào miền Nam. Xa quê hương, nhưng kỷ niệm ngày Cách mạng Tháng Tám tại quê nhà năm ấy ông vẫn nhớ như in.

Lê Hường kể: Tôi còn nhớ, cách đây 70 năm, vào chiều 18.8.1945, tại làng Tịch Tây, phủ Tam Kỳ, nay là thôn Tịch Tây, những tiếng trống khởi nghĩa vang lên thúc giục, báo hiệu cuộc cách mạng “long trời lở đất” giành chính quyền về tay nhân dân… Sáng 19.8, những hồi trống, tiếng mõ, thanh la... từ phía đầu làng vang lên dồn dập, tiếp theo là từng đoàn dân quân địa phương cùng cả nam, phụ, lão, ấu... với những bước chân rầm rập như nước vỡ bờ, khiến những tên tay sai của chính quyền phong kiến, phát xít phải tháo chạy, đầu hàng. Từ mọi ngả đường ở các làng Tịch Tây đến An Thiện, Long Phú, An Tân, Long Bình... trong toàn tổng Đức Hòa (xã Tam Nghĩa) lan rộng ra khắp các thôn, xã khác trên địa bàn toàn phủ Tam Kỳ.

Cây đa đình làng thôn Tịch Tây, nơi diễn ra cuộc míttinh thành lập chính quyền lâm thời xã Tam Nghĩa.

Đoàn người thôn Tịch Tây do cụ Nguyễn Quý, cụ Nguyễn Cừu dẫn đầu; tại làng Long Phú có cụ Nguyễn Mười, cụ Nghệ; làng Long Bình có cụ Dương Tứ, Dương Loan... Vừa đi trong đoàn người vừa hô vang khẩu hiệu “Ủng hộ Việt Minh, Việt Minh quyết thắng!...”; “Đánh đổ đế quốc Pháp, tiêu diệt phát xít Nhật. Việt Nam độc lập muôn năm!...”, rồi tiến chiếm các công sở của bọn hương lý và quân đội Nhật. Riêng các cụ Lê Bá, Nguyễn Đình Lang, Nguyễn Nhất Tấn, Huỳnh Ái trực tiếp đến bắt tên Chánh tổng Đức Hòa. Đến nơi, cụ Lê Bá nói giọng đanh thép: “Tất cả chính quyền của các ông đã bị xóa bỏ, các ông muốn sống bình yên hãy mau trao ấn tín cho chúng tôi và thông báo cho hương, lý trong toàn tổng đứng về phía chúng tôi, giành chính quyền về tay nhân dân, lật đổ bọn phong kiến thối nát”. Vừa nói, cụ Lê Bá vừa lệnh cho tổ dân quân và Đoàn thanh niên bắt hết những người trong tổng giải về đình làng đợi xử lý.

Chỉ trong một ngày, đoàn biểu tình thôn An Tân (nay là khối phố 4, 5 thị trấn Núi Thành) tiến chiếm nhà ga An Tân, các thôn khác cũng đến trụ sở bọn hương lý thu hết tài liệu, ấn tín và hoàn toàn giành chính quyền về tay nhân dân chỉ trong ngày 19.8.1945. Cuộc nổi dậy đã giải thoát cho nhân dân khỏi cảnh lầm than nô lệ, không còn chịu cảnh đàn áp, thống trị của bọn thực dân đế quốc.

Lúc này, thanh thế của Việt Minh càng lên cao, hệ thống chính quyền tay sai trong tổng Đức Hòa nhanh chóng tan rã. Đến 17 giờ ngày 19.8.1945, lá cờ đỏ sao vàng đã phấp phới tung bay trên các đình làng, báo hiệu cuộc khởi nghĩa đã thắng lợi. Các cơ quan của chánh, phó tổng đều răm rắp trao hết sổ sách, công quỹ, đồng triện và vũ khí cho đoàn quân cách mạng.

Sáng 22.8.1945, xã Tam Nghĩa tuyên bố thành lập chính quyền cách mạng lâm thời, do cụ Nguyễn Tuyên làm Chủ tịch, cụ Nguyễn Huấn làm Phó Chủ tịch kiêm Trưởng ban tự vệ cứu quốc xã. Tại lễ mít tinh thành lập chính quyền cách mạng lâm thời có treo khẩu hiệu: “Nước Việt Nam hoàn toàn độc lập vạn tuế!”. “Mặt trận Việt minh vạn tuế!”. “Đả đảo phát xít Nhật - Pháp”.

Giờ đây, nhân dân xã Tam Nghĩa nói riêng, huyện Núi Thành nói chung đã được sống trong hòa bình, độc lập, mọi sự đã thay đổi hoàn toàn, vết tích xưa cũ giờ đã rêu phong theo thời gian; nhưng những ký ức, hào khí và truyền thống cách mạng vẫn luôn sục sôi trong từng trái tim.

Trong không khí của những ngày kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám, làng quê Tam Nghĩa nơi khởi đầu cuộc cách mạng 70 năm về trước đã khang trang với những con đường bê tông rộng thoáng chạy dài theo thôn xóm. Những đồng lúa chín vàng cùng những ngôi nhà xây khang trang cho thấy đời sống người dân đang thay da đổi thịt trên các lĩnh vực, tạo nên cuộc sống ngày càng sung túc.

NGUYỄN HUY