Trận phục kích hội đồng xã Kỳ Mỹ

Ở các xã Kỳ Lý, Kỳ Mỹ, Kỳ Thịnh địch triển khai mạnh mẽ biện pháp đóng chốt nhỏ, dựng các trạm gác trên trục đường từ Quán Rường đi Trà Vu, bắt dân đi phát quang, phá gỡ mìn, xăm tìm hầm bí mật, nếu ai chống đối chúng thẳng tay bắn giết. Chúng kết hợp bao vây kinh tế, ngăn chặn sự giao lưu hàng hóa giữa các vùng với các hoạt động phục kích, gài mìn trên các tuyến hành lang gây khó khăn cho việc đi lại hoạt động của cán bộ, nhiều đoàn cán bộ ta xâm nhập về vùng Đông hoặc đi lấy hàng ở cửa khẩu bị địch phục kích hy sinh.

Để đối phó với âm mưu mới của Mỹ - ngụy, cấp ủy các xã Kỳ Lý, Kỳ Mỹ, Kỳ Thịnh chỉ đạo lực lượng du kích triệt để vận dụng phương châm “nắm thắt lưng địch mà đánh” để áp sát vùng tranh chấp, tìm cách đánh địch. Tháng 1.1971, đồng chí Đoàn Bá và Phạm Văn Tiến - du kích xã Kỳ Mỹ lợi dụng các đống rơm do nhân dân phơi tại Gò Ông Đốc, sát đường từ Chiên Đàn đi Quán Rường (trước cổng UBND xã Tam An ngày nay) để ém quân, ngụy trang. Đến 8 giờ 30 phút, tên N.T.Q. là Phó Chủ tịch Liên đoàn bình định tỉnh Quảng Tín và tên Phạm H. là Trưởng đoàn bình định Tam Kỳ từ Tam Kỳ đi lên đồn Quán Rường liền bị các đồng chí nổ súng tiêu diệt.

Trong thời gian này, tại vùng địch kiểm soát, chúng tăng cường đánh phá cách mạng, dùng thủ đoạn thanh lọc, phân loại quần chúng, bắt những gia đình có người tham gia cách mạng đánh đập, giam cầm và không cho đi sản xuất. Ở Kỳ Mỹ, cùng với việc đẩy mạnh các chiến dịch càn quét, cày ủi nhằm xúc tát nhân dân vào các khu dồn, Mỹ - ngụy còn tăng cường bọn cảnh sát để khống chế nhân dân. Chúng xây dựng một nhà làm việc của Chi cuộc cảnh sát xã tại Quán Rường (gần ngã tư đường sắt) rất kiên cố. Hằng ngày, chúng bắt những người dân bị chúng tình nghi có liên quan đến cách mạng tập trung tại đây để đánh đập, tra khảo.

Quyết không để Chi cuộc cảnh sát gây thêm tội ác với nhân dân, giữa tháng 2.1971, Đội công tác và du kích xã Kỳ Mỹ đề ra phương án sử dụng B41 để tiêu diệt địch tại nhà làm việc chi cuộc nhưng không đạt kết quả. Vào khoảng 2 giờ sáng một ngày giữa tháng 2.1971, du kích xã bí mật chôn một khối thuốc nổ TNT nặng 20kg vào chân tường nhà Chi cuộc cảnh sát và gắn thiết bị hẹn giờ kích nổ vào lúc 10 giờ sáng ngày hôm sau, khi bọn Hội đồng đã tập trung đến nơi làm việc. Tuy nhiên, do hôm đó mâm tề và bọn cảnh sát đến làm việc và giải tán sớm nên khi mìn phát nổ chỉ đánh sập hoàn toàn khu nhà còn bọn chúng may mắn thoát chết. Mặc dù không gây thương vong cho địch nhưng việc du kích đánh mìn ngay trong cơ quan, giữa nhiều lớp lính bảo vệ càng khiến cho bọn ngụy quân, ngụy quyền vô cùng hoang mang, lo sợ.

Với quyết tâm phá thế kìm kẹp, tạo thế đi lên cho phong trào cách mạng ở Kỳ Mỹ, chi bộ xã đề ra quyết tâm phải tiêu diệt bằng được Chi cuộc cảnh sát xã. Sau lần chết hụt trong trận đánh trước đó của ta, chúng chuyển trụ sở Chi cuộc cảnh sát xã xuống đóng tại một phòng học trong Trường Tiểu học Kỳ Mỹ (nay là Trường Tiểu học Nguyễn Trãi) cùng với cơ quan Hội đồng xã.

Lần này, đội công tác xã Kỳ Mỹ cho cơ sở tiếp cận hiện trường, khảo sát địa thế và quyết định dùng khối thuốc nổ TNT nặng 20kg được cài kíp nổ điện, bí mật đem chôn tại chân tường phòng làm việc của chúng, kéo dây điện ra sau đình Ba Xã giao cho cơ sở mật điều khiển nổ. Sau khi tính toán, chi bộ, đội công tác nhận định: Nếu đánh mìn thì trường học sẽ sụp đổ, con em trong khu dồn sẽ không có trường học, đồng thời có thể gây thương vong cho con em trong trường. Do vậy phương án đánh mìn bị dừng lại. Sau đó, ta chuyển sang cách đánh cải trang lính ngụy và phát động cơ sở mật tìm cách lấy trang phục của bọn biệt lập đồng thời lực lượng ta cải trang vào ở trong nhà cơ sở gần trường học.

Trong khi đó, từ tháng 2 đến tháng 3.1971, địch tăng cường các sắc lính tại khu vực chợ Quán Rường quá đông, kế hoạch không thể thực hiện được nhưng ta vẫn kiên trì mai phục chờ cơ hội. Đến 9 giờ sáng ngày 15.4.1971, khi bọn chúng tập trung chuẩn bị làm việc. Được cơ sở báo và dẫn đường, 3 đồng chí Phạm Văn Tiến, Phan Tấn Vinh, Phạm Diện với trang phục lính biệt lập bất ngờ xuất hiện, dùng lựu đạn M26 thu được của địch ném qua cửa sổ vào giữa phòng làm chết một số tên. Những tên sống sót chạy ra ngoài cũng bị ta phục sẵn ở cửa ra vào dùng súng AR15 tiêu diệt thêm 13 tên trong mâm tề Hội đồng và cảnh sát xã Kỳ Mỹ, trong đó có tên xã trưởng và thu được một số tài liệu.

Trận đánh đã gây chấn động mạnh trong hàng ngũ tề ngụy, khiến chúng vô cùng khiếp sợ. Hội đồng xã Kỳ Mỹ mất tác dụng trong một thời gian dài, nhân dân vô cùng phấn khởi, phong trào cách mạng của quần chúng xã Kỳ Mỹ và các xã lân cận phát triển mạnh mẽ. Với chiến công này, đội du kích xã Kỳ Mỹ được tặng thưởng Huân chương Chiến công giải phóng hạng Nhì và được lựa chọn báo cáo điển hình tại Đại hội du kích chiến tranh tỉnh Quảng Nam năm 1971.

(Theo: Lịch sử đấu tranh cách mạng xã Tam An (1930-1975), xuất bản 8.2015).