Tri ân tiền nhân

Đất Quảng đang vào hội, với mùa Festival Di sản lần thứ VI-2017, diễn ra trên nhiều vùng, cùng quy mô có lẽ lớn nhất từ trước tới nay.

Ngay từ chủ đề của hội - là di sản, đã gợi ý về sự hội tụ các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể, giao lưu nhiều nền văn hóa trong nước và quốc tế. Trong lễ hội này người Quảng sẽ giới thiệu, quảng bá di sản mà cha ông để lại, nhưng cần “trình làng” những thứ gì?

Quá nhiều để lựa chọn, và dĩ nhiên bên cạnh những điểm quen, cần giới thiệu các điểm mới.

Hội An, Mỹ Sơn quá quen rồi, nên sẽ có thêm các di tích, di sản khác phụ trợ để quảng bá điểm đến trong dịp này. Như Dinh trấn Thanh Chiêm, vừa được xếp hạng di tích cấp quốc gia. Đó sẽ là nơi cho du khách những cảm quan về vùng đất từng là trung tâm thứ hai của Đàng Trong, là một trong những chiếc nôi ra đời chữ Quốc ngữ. Như vùng đất phía nam đậm đặc các di sản, di tích văn hóa Chàm, từ tháp Chiên Đàn, Khương Mỹ cùng nhiều miếu đền, di chỉ khảo cổ... Như phía biển sẽ có triển lãm sắc màu văn hóa biển đảo của Việt Nam, các làn điệu dân ca của biển, quảng bá hình ảnh làng chài, bãi biển...  

Đất Quảng đã được cha ông để lại cả “kho vàng” di sản. Đất Quảng đậm đặc di tích văn hóa, lịch sử gắn với bầu khí quyển đầy truyền thuyết đẫm màu huyền thoại. Huyền thoại apsara, huyền thoại về sông mẹ Thu Bồn, huyền thoại của núi chúa, non ngàn... Ngay như mỗi ngôi làng Tam Thanh nằm giữa bờ Trường Giang và biển, trong lễ hội này được chọn làm một tâm điểm, cũng hiện lên vóc dáng những câu chuyện xưa về vùng đất. Nơi ấy, làng là không gian gắn với tuổi thơ đẫm đầy cổ tích, những huyền sử, truyền thuyết xứ sở. Nơi ấy, lịch sử mở nước về phương Nam in bóng tiền nhân soi mình bên giếng cổ cùng các di tích miếu mạo, di chỉ khảo cổ. Nơi ấy, miên man dòng sống thời gian phủ lên cồn bàu, hình thành xóm mạc làng xã với nghề mưu sinh trên biển cả, sông đầm. Nơi ấy, cộng cư, giao lưu và hội tụ bản sắc Chăm,Việt mà món nước mắm Tam Ấp còn lưu vị mặn mà, hình vẽ con cá trên mắt thuyền còn đăm đắm.Và nơi ấy, giờ đây còn nhiều giá trị của một làng chài; có thêm sản phẩm mới là làng bích họa, rồi khai sinh con đường thuyền thúng, để hình thành làng nghệ thuật cộng đồng. Rời biển lên núi, ngoài lễ hội sâm, du khách còn có dịp khám phá các ngôi làng của đồng bào vùng cao, tham dự trình diễn nghi thức dựng cây nêu để suy nghiệm về các giá trị văn hóa các dân tộc. Đặc biệt, chắc chắn sẽ được thưởng lãm các điệu múa độc đáo. Đồng bào Cơ Tu sẽ trình diễn “vũ điệu dâng trời” với múa tâng tung da dá. Vẫn cái điệu hồn ấy, chân bám vào mặt đất, tay ngửa lên phía trời, gợi suy ngẫm về ngôn ngữ hình thể biểu đạt sự kết nối thiêng liêng giữa mẹ - đất, cha – trời, cái – đực, âm – dương... Và sự hàm ngôn về chuyển động của văn hóa, tâm linh phải chăng xoay quanh cái lẽ phồn thực, nói về sinh nở của vũ trụ, đời người, cỏ cây, muông thú?

Sơ lược vài điểm nhấn như thế đủ để thấy rằng các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể là thứ vàng quý giá nhất. Và, chúng ta cần phải tri ân tiền nhân đã tạo dựng rồi trao truyền di sản ấy đến ngày nay. Nhờ đó mà người Quảng có thể mở hội để quảng bá với bạn bè bằng tất cả tâm hồn nồng đượm. Cũng nhờ đó mà Quảng Nam sẽ có cơ hội để phát triển du lịch, đem lại thu nhập xã hội, cải thiện cuộc sống cộng đồng. Một ước mơ cho việc tổ chức các kỳ festival là để xúc tiến đưa ngành du lịch thành kinh tế mũi nhọn. Theo đó, Quảng Nam kỳ vọng đến 2025 đạt 12 - 14 triệu lượt khách, thu nhập từ du lịch đạt 26 nghìn tỷ đồng, sử dụng lao động trực tiếp 25 nghìn người, du lịch chiếm 12 - 14% GRDP của tỉnh. Tuy nhiên, cũng cần lưu ý việc thực thi ý tưởng hài hòa giữa bảo tồn di sản và phát triển du lịch. Vì vậy, trong khuôn khổ festival, nhân các hội thảo, diễn đàn về công tác bảo tồn di sản, về liên kết hợp tác trong xúc tiến đầu tư du lịch… cần cổ xúy cho con đường phát triển bền vững; làm thế nào nối kết vòng tay bè bạn để chung sức giữ gìn giá trị văn hóa, lịch sử. Từ đó, mới tính chuyện cho tương lai.

Tri ân tiền nhân là phải làm cho di sản mãi trường tồn và phát huy được giá trị, xây nền cho đất Quảng hướng đến tương lai phồn vinh và hạnh phúc.

NGUYỄN ĐIỆN NAM