Triêm Tây giữa ngã ba đường

Sấp ngửa phố làng

Cầu Cẩm Kim mới dẫn xe cộ dập dìu về phía bờ tây Triêm Tây. Ngay phía cuối chân cầu, đập vào mắt mọi người là những ngôi nhà bề thế, những biển hiệu quán xá chộn rộn mới mở ra cùng cây cầu. Cạnh đó, tấm bảng hiệu “Làng du lịch sinh thái cộng đồng Triêm Tây” - khẽ khàng khuất lấp dưới tán tre già.

Trong quán cà phê, có mấy người đàn ông đang cà kê chuyện đất, cát. Phải rồi, Triêm Tây vừa mang trong mình định danh “khối phố” được mươi ngày, ắt hẳn rồi đây miền đất này sẽ càng sôi động hơn với những giao dịch khi hơi thở phố thị đã chính thức ập đến.

Những ngôi nhà xây dở dang xen kẽ lớp bờ rào bê tông kiên cố trên đường Chè Tàu 1 khiến chúng tôi chật vật trong việc tìm nhà người quen cũ sau mấy năm không quay lại. Hỏi chuyện bà Ba Yên, bà nói rằng bây giờ hầu như đường nào cũng có nhà xây mới chứ không riêng gì đường Chè Tàu 1.

Người đàn bà đã trạc 70 tuổi xởi lởi tiếp lời: “Cảnh quan bây giờ lạ hoắc đúng không. Đây, nhà tôi cũng mới xây xong năm ngoái đây. Mà cũng nhờ bán bớt một ít đất cho người ta mới có tiền mà cất cái nhà này chứ dân làm nông bao năm biết bao giờ mới đủ tiền xây được”. Ngoái ra thềm hiên, hàng chè tàu mấy chục năm tuổi mà vợ chồng bà chăm tỉa ngày nào cũng đã mất dấu.

Áng chừng vẻ mặt tiếc rẻ của chúng tôi, bà Ba Yên kể tiếp: “Đó, hàng xóm sát vách nhà tôi rồi cũng xây mới cái nhà dưới. Hết thảy cũng từ tiền bán đất thôi chứ lấy đâu ra. Nhà đối diện nghe đâu cũng xoay xở tìm mối mà chưa bán được. Bữa nay im ắng bớt rồi, chứ hồi cầu mới làm xong họ tìm tới mua quá trời. Mua xong cũng để trống đó chứ chẳng thấy ai đến ở”.

Như khơi được mạch chuyện, bà Ba Yên kể rằng, khu vực sát mé cầu Cẩm Kim mới bao đời là một vạt đất heo hút, người bản địa nhiều khi không dám qua lại. Thế cuộc đổi dời, bây giờ lại thành đất mặt tiền đắc địa giúp dân cư ngụ ở đó đổi đời với những định giá bạc tỷ. Có gia đình bán xới vườn tược từ hai chục năm trước để sang ven đô Hội An tìm chỗ an cư vì lo sạt lở, bây giờ không dám quay về vì cứ nhìn là tiếc rẻ đến đứt ruột.

Thi thoảng cuộc chuyện của chúng tôi bị đứt quãng bởi tiếng ầm ào từ xe chở vật liệu, hay thanh âm lộc cộc chát chúa từ việc thi công công trình…

Phố mới Triêm Tây còn quá non trẻ để đón đầu cơ hội từ đời sống phố thị mang lại. Trong những ngày hân hoan khi quê xứ chuyển mình, dân tình ở đây vẫn râm ran trăn trở bởi dư âm của một thời cô lập giữa sóng nước.

Một người đàn ông ngỏ chuyện: “Triêm Tây lên phố rồi. Rứa là bây chừ con cái phải sang làng (sang xã Cẩm Kim, Hội An) để học ghép do Triêm Tây đâu có trường, lớp nào đâu. Bây giờ khối cũng đã ngót nghét 200 hộ, mở một vài điểm trường cũng không phải là bất khả thi.

Thêm nữa, trước đây là xây dựng nông thôn mới còn tới đây là văn minh đô thị nhưng không có lấy một khu thể thao, sân bóng tươm tất thì làm sao phát triển cái gì được. Nói chung, là cần tính sớm chứ nếu đến lúc đụng chỗ nào cũng cấn quy hoạch cho dự án thì rất khó xở”.

Về chuyện này, bà Dương Thị Lên - Phó Chủ tịch UBND phường Điện Phương cho hay, trước đây Triêm Tây đã từng có khu thể thao nhưng do vị trí nằm ngay trên quốc lộ 14H chạy qua nên đành phải nhường chỗ. Hiện các quy hoạch của địa phương không còn diện tích đất nào có thể bố trí khu thể thao cho nên xã đang nghiên cứu vị trí để có thể bố trí về lâu dài.

“Tiến thoái lưỡng nan” du lịch cộng đồng

Những ngày này, khi hầu khắp điểm du lịch chộn rộn tìm đường quay về quỹ đạo cũ thì cái tên Triêm Tây lại trơ trọi như chính số phận ngôi làng nhỏ nép mình chịu trận nơi ngã ba con nước thốc xuống ầm ào vào mùa trở gió.

Gần như chẳng còn ai đả động về điểm đến mà mới năm 2017 thôi còn được trao chứng nhận ASEAN về “Du lịch dựa vào cộng đồng”. Sự thoái trào của Triêm Tây chóng vánh đến mức đủ khiến nhiều người thảng thốt khi nhắc về nó, bởi mất hồi lâu họ mới ngỡ ngàng nhận ra đã từng có một Triêm Tây làm say đắm du khách…

Chúng tôi vòng về bìa làng phía tây để cố lục lọi lại một chút không gian êm đềm ngày cũ. Khung cảnh vẫn im lìm như xưa nhưng dường như đã đánh mất chút gì của dư vị quê xứ. Vắng hoe. Bóng dáng từng đoàn du khách túc tắc đạp xe quanh Triêm Tây đã vãn từ độ mấy vạt chè tàu bị phá đi.

Khung cảnh như chứng thực cho câu nói bông đùa bâng quơ của một cư dân ở đây: “Nhà nào còn giữ lại hàng rào chè tàu đa phần là bởi họ chưa bán được đất để xây nhà kiên cố hơn mà thôi”. Ngoái về phía xa, có mấy vị khách túc tắc đạp xe qua cầu sắt rồi tà tà khuất bóng phía sóng nước Cẩm Kim…

Trong 3 tháng đầu năm 2023 Triêm Tây đón được 9 đoàn khách với mỗi đoàn khoảng 30 người. Bà Dương Thị Lên nói: “Đây là số khách từ trung tâm xúc tiến du lịch kết nối được chứ Hợp tác xã du lịch Triêm Tây đã bỏ ngỏ hoạt động từ thời điểm bùng phát dịch COVID-19 đến nay. Giải thể thì chưa nhưng ban lãnh đạo hợp tác xã cũng không có động thái gì để vực dậy điểm đến”.

Nhắc chuyện hợp tác xã, cũng mấy năm rồi từ đận Điện Bàn tính phương án củng cố lại du lịch Triêm Tây, một lãnh đạo thị xã từng quả quyết: “Đã làm mới nhân sự, nếu hợp tác xã vẫn không hoạt động hiệu quả thì giải tán theo Luật Hợp tác xã thôi”. Với đà này, e là chuyện tan rã cũng chỉ là vấn đề thời gian.

“Lâu nay cư dân có hưởng lợi được gì nhiều từ du lịch không?” - chúng tôi dạm hỏi. Ông Võ Đăng Sự - Khối trưởng khối Triêm Tây kể, không bao nhiêu vì các nhóm khách chủ yếu chỉ ghé qua điểm trải nghiệm dệt chiếu, dạo ngang qua làng ngó nghiêng rồi rời đi. Số khác thì ghé thẳng về khu sinh thái nhà vườn Triêm Tây.

Nguồn thu ba cọc ba đồng từ du lịch, lại bấp bênh thì cũng khó trách người dân họ chọn phương án “ăn chắc, mặc bền” bán mảnh đất, sửa sang cái nhà để vơi đi bao dãi dầu, thấp thỏm cùng nắng mưa hơn là bám trụ cùng du lịch.

Thấp thoáng đằng xa, có một công trình tiểu cảnh mới xen giữa những ngôi nhà dang dở nồng mùi vôi vữa. Công trình này gồm biểu trưng về làng du lịch Triêm Tây và một khu vệ sinh công cộng do UBND thị xã Điện Bàn đầu tư với mục đích tiếp sức cho du lịch hồi sinh. Nhưng xem ra, nếu chỉ với một “cánh én” này khi đưa vào vận hành thì cũng khó lòng giúp Triêm Tây thắp lại những “ngày xuân” huy hoàng đã vụt qua.

Tại hội thảo về tăng cường phát triển du lịch xanh Quảng Nam diễn ra mới đây, bà Phan Thị Thái Hoa - Phó Giám đốc Trung tâm VH-TT & TT-TH thị xã Điện Bàn nói rằng, trong định hướng phát triển của làng Triêm Tây cơ quan quản lý vẫn muốn phát triển du lịch xanh để giữ lại văn hóa, giữ lại một ngôi làng thuần Việt ngay sát đô thị cổ Hội An.

“Dù vậy, có những tiêu chí trong xây dựng nông thôn mới hay đô thị văn minh mà nếu Triêm Tây tiếp cận để đạt chuẩn thì không tương thích để giữ lại nếp làng. Không phủ nhận cầu mới xuyên qua làng mang lại nhiều chuyển động tích cực nhưng cũng kéo theo tác động, trong đó có việc thay đổi nhận thức, sinh hoạt đời thường của cư dân. Bất động sản được giá khiến nhiều gia đình chia lô, tách thửa. Người dân có nhà mới thì thay hàng rào xanh bằng hàng rào kiên cố vì sợ mất trộm” - bà Hoa chia sẻ.

Hoàng hôn buông xuống sông Thu Bồn. Theo cầu Cẩm Kim, chúng tôi trở về bên kia phố xá. Ngay dưới chân cầu phía Hội An, đập vào mắt là những dãy xe du lịch nằm la liệt từ bãi xe ra đến hai bên đường Hùng Vương, 28 tháng 3 (phường Thanh Hà, Hội An) chờ khách vào vãn cảnh làng gốm Thanh Hà. Ngoái lại phía sau, vẫn thấy Triêm Tây hồ như chỉ cách vài chục nhịp thở. Một khoảng cách rất gần nhưng sao vẫn cách trở xa xăm...