Vé khứ hồi 30.4

Hàng năm, cứ đến dịp kỷ niệm Ngày giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, dòng sông ký ức lại cuồn cuộn ùa về. Tấm vé khứ hồi cho cảm xúc lịch sử gợi lên bao điều ngẫm ngợi về chiến tranh và hòa bình, về xung đột và hòa giải, về số phận dân tộc và thân phận đời người, về anh hùng và bi tráng...

Lịch sử cuộc kháng chiến chống Mỹ xâm lược của dân tộc đã trải dài những năm tháng hào hùng nhưng đau thương và khốc liệt, được viết bằng máu của những người tranh đấu vì nền độc lập tự do cho Tổ quốc. Như lời thơ của liệt sĩ Trần Quang Long:

trái tim con là thơ
trái tim con là rừng là núi
là lúa là ngô là cam là bưởi
là quá khứ, là tương lai
là khổ đau, là hạnh phúc
là đấu tranh, là bất khuất
Trái tim là của con người
viết lịch sử mình trên mặt đất
bằng từng nét máu thắm tươi.
(Thưa mẹ, trái tim)

Chiến tranh dĩ đành phải phân ra chiến tuyến. Nhưng những phía từng là cựu thù của nhau vẫn cần đi đến một sự đối thoại và hợp tác. Việt - Pháp, Việt - Mỹ,... những sự kiện ngoại giao được thiết lập, các nguyên thủ đến thăm nhau trong cái bắt tay hợp tác thời gian qua đã cho thấy một điều rằng, chỉ có thiện chí vì hòa bình và thịnh vượng mới mong đem lại hạnh phúc cho nhân dân các quốc gia từng xung đột trong quá khứ. Dòng chảy ấy vẫn gợi lên cảm xúc như khi người Việt đón các tổng thống Mỹ, từ Bill Clinton đến Barack Obama, (và có thể sắp tới đây là Tổng thống Donald Trump). Trang lịch sử mới phải được viết bằng hoa chứ không phải bằng máu nữa.

Và phía những cựu binh cũng đã trở lại thăm chiến trường xưa. Như ở đất Quảng, nơi quân Mỹ đổ bộ vào năm 1965, bắt đầu cuộc viễn chinh xâm lược, cũng đã ghi dấu nhiều cuộc khứ hồi đầy xúc động của cựu binh Mỹ. Họ trở lại để tìm kiếm dấu tích đồng đội. Họ dùng tấm vé khứ hồi để thức nhận lại lịch sử chiến tranh, nhìn lại cuộc chiến mười nghìn ngày để cảnh báo những ai còn ngông cuồng khi kích hoạt ngòi nổ xung đột. Họ trở lại để rà phá bom mìn, xử lý chất độc da cam còn ẩn chứa hiểm họa trong lòng đất. Khứ hồi trong những tour du lịch khám phá vẻ đẹp Việt Nam, người Mỹ đã nhận ra những giá trị vô giá của thiên nhiên và con người để làm nên những bộ phim nổi tiếng. Tất thảy cố gắng ấy đã góp phần viết những trang mới trong quan hệ Việt - Mỹ.

Trên cái nền của hòa giải được kiến tạo, cuộc sống của những người dân Việt Nam sau chiến tranh là khát vọng được bình yên, được xây đắp cuộc sống mới. Có một sự thật là ở nhiều gia đình, dòng tộc, vì hoàn cảnh chiến tranh ly loạn mà con cháu có mặt cả hai bên chiến tuyến. Điều đặc biệt là với tấm vé khứ hồi khi trở lại cuộc sống hòa bình, hầu hết trường hợp đã gác lại những xung đột ngày cũ để hàn gắn vết thương lòng. Mỗi dịp 30.4, nhiều người dân nhắc về ký ức với cảnh bom rơi đạn lạc mà hãi hùng. Vì vậy, họ khó thể quên cảm xúc vỡ òa khi kết thúc chiến tranh được trở về làng cũ, khai hoang phục hóa đồng ruộng, mảnh vườn của cha ông đã tạo dựng. Dân làng tôi, một trong những ngôi làng bị cày ủi trắng, chi chít hố bom đã chung tay làm thủy lợi, cải tạo đồng ruộng, dựng lại màu xanh trên mảnh đất anh dũng mà đau thương. Đôi khi họ trở lại thăm nơi tản cư trong chiến tranh, là Đà Nẵng, thấy chỗ mình ở ngày trước đã nhộn nhịp phố phường, đất đai lên giá nhưng vẫn không hề tiếc nuối rằng ngay sau ngày quê hương giải phóng họ đã bỏ lại hầu như tất cả để về làng. Bởi làng không chỉ là nơi để ở mà còn là chỗ để trú dựa tâm hồn. Họ đã hồi cư và hồi sinh trên đất chết, gầy dựng bếp lửa ấm cho cuộc sống mới như thơ Bằng Việt đã khắc họa:

“Hai mươi mấy năm. Ngỡ mới đó, đâu ngờ
Bao lớp nghé thay trâu đã cày lên vạt ruộng,
Bao làng mạc vùi đi, bao cánh rừng ngã xuống
Bao cuộc đời tan hợp, đợi chờ nhau...
Đâu mái nhà quê, hương khói quyện bền lâu
Đã hạ xuống, che cho hầm trú ẩn!
Đất rát bỏng bên trên, dù quân thù san phẳng,
Thì tự dưới hầm sâu, tất cả vẫn hồi sinh!”

Tấm vé khứ hồi để hồi sinh những mảnh vườn cây trái, hồi sinh những cuộc đời bị tổn thương vì bom đạn chiến tranh, là câu chuyện sau mấy mươi năm hòa bình cần có nhà viết sử kể tiếp...

NGUYỄN ĐIỆN NAM